مقدمه
وقتی صحبت از انواع ترانزیت به میان می‌آید، تنها سیستم حمل و نقل بین شهری و افراد مطرح نیست و دامنه این بحث بسیار گسترده است. از آنجایی که این امر اثر ویژه‌ای اقتصاد و روابط تجاری دارد بسیار مورد توجه قرار گرفته و اشکال مختلفی نیز دارد.
در ادامه این مطلب به مفهوم ترانزیت و اشکال مختلف آن پرداخته شده است. تفاوت‌های میان انواع ترانزیت را نیز بررسی کرده‌ایم. این امر برای کسانی که خواهان ارسال کالا، مواد اولیه برای تجارت و یا صادرات و واردات هستند، دارای اهمیت است.
ترانزیت چیست و اهمیت آن
در دنیای امروز هر کشور متشکل از شهرهای مختلف و دنیا نیز از کشورهای متعددی تشکیل شده که نیازمند روابط تجاری و شخصی با هم هستند. سیستم حمل نقل و انواع ترانزیت به همین خاطر شکل گرفته است. در واقع ترانزیت به حمل انواع کالاها و اشخاص در مسافت‌های مختلف با کمک وسایل مختلف، اشاره دارد.
در لغت ترانزیت (Transit) ریشه در زبان فرانسه دارد و به معنای عبور دادن کالا از شهر به شهر یا از کشوری به کشور دیگر اطلاق می‌شود. با توجه به ریشه این کلمه امروزه هم، بیشتر از اصطلاح ترانزیت بیشتر برای حمل و ارسال کالا استفاده می‌شوذ. اشکال مختلف و ابزار مختلفی برای این امر استفاده می‌شود که هر کدام مزایا و معایب خاص خود را دارد. در ادامه بعد از آنکه به اهمیت آن پرداخته شد، درباره وسایل و راه‌های مختلف برای ترانزیت نیز صحبت خواهیم کرد.
اهمیت ترانزیت
از سالیان دور بین کشورهای مختلف حمل و نقل بین شهرها و کشورها رواج داشته است. این روزها به دلایل صنعتی‌تر شدن و روابط تجاری گسترده نیاز به صادرات و واردات بیش از قبل شده است. کشورها محصولات تولیداتی خود را اعم از تولیدات صنایع مختلف، محصولات نفتی، صنایع دستی و … را صادر می‌کنند و در قبال آن وارداتی نیز دارند. به همین دلایل که گفته شد، انواع ترانزیت در اقتصاد هر کشور و در زندگی مردم آن کشورها دارای نقش مهم هستند.
همچنین بسیاری از صنایع برای تولیدات خود نیاز به مواد اولیه دارند و انتقال و حمل این مواد اولیه تنها با انواع ترانزیت ممکن است، چه ترانزیت داخل کشور صورت بگیرد و چه در اشکال بین المللی صورت می‌گیرد. در واقع توسعه پایدار کشور و بسیاری از مجموعه‌ها و صنایع در گرو استفاده از انواع ترانزیت برای صادرات کالاها هست. همچنین این کار باعث می‌شود تا فرصت‌های شغلی و درآمدی در یک کشور نیز رشد کافی را داشته باشند.
اشکال مختلف ترانزیت
نکته مهمی که باید گفت این است که ترانزیت فقط دارای شکل بین المللی نیست و در داخل کشور نیز صورت می‌پذیرد. بنابراین از این نظر اشکال و انواع ترانزیت را می‌توان به دو دسته داخلی و خارجی تقسیم کرد. ممکن است که شهرها و صنایع داخل کشور برای جابجایی تولیدات و مواد اولیه نیاز دارند. به طور مثال نیاز است که کاشی و سرامیک از میبد یزد به شمال منتقل شود و در مقابل نیاز به حمل محصولات باغی از شمال به نقاط مرکزی ایران است.
در شکل خارجی هم که به اهمیت صادرات و واردات پرداخته شد. این امر برای ارز آوری مهم است و با وسایل بسیار مختلف انجام می‌شود. ایران نیز در یکی از شاهراه‌های ترانزیت بین الملل واقع شده است و البته نقش تولیدات ایران در صنایع دستی، محصولات کشاورزی و محصولات پتروشیمی و نفتی در نیاز به ترانزیت بین الملل بسیار مهم است.
انواع ترانزیت کدامند؟
شاید با شنیدن اسم ترانزیت به این موضوع فکر کنید که منظور استفاده از ماشین‌های سنگین ترانزیتی و استفاده از آنها در سیستم حمل و نقل است. اما انواع ترانزیت فقط به این مورد خلاصه نمی‌شود و دارای اشکال مختلفی هستند. در ادامه همه اشکال ترانزیت را بررسی کرده و مزایای هرکدام نیز بررسی می‌شود.
ترانزیت زمینی
یکی از انواع ترانزیت استفاده از اتومبیل و اتوبوس برای انتقال مسافر و ماشین‌های سنگین برای حمل کالاها است که به ترانزیت زمینی معروف است .. در واقع با شنیدن اسم ترانزیت اولین وسیله‌ای که به ذهن خطور می‌کند، کامیون‌های بسیار بزرگ هستند. ماشین‌های ترانزیتی با ابعاد غول‌آسا یکی از آسان‌ترین و ارزان‌ترین راه‌ها برای حمل و نقل کالاها هستند. این ماشین‌ها دارای مدارکی برای تردد بین‌المللی هستند و نمی‌توان از هر وسیله‌ای برای این کار استفاده کرد.
در ترانزیت زمینی کالا از گمرک یک شهر در کشور مبدأ به گمرک در کشور مقصد انتقال داده می‌شود. پروانه‌ای برای این کار صادر می‌شود و در طول زمان مشخص شده باید کالا به مقصد برسد. کالاها بعد از انتقال بازرسی شده و با پروانه مطابقت داده می‌شوند. ماشین‌های مورد استفاده برای این کار موظف هستند که طی زمان مشخص شده حمل و نقل را انجام دهند.
ترانزیت هوایی
در میان انواع ترانزیت، حمل و نقل هوایی دارای اهمیت بسیار زیادی است. این نوع ترانزیت به دلیل سرعت بالا بیشتر برای حمل مواد فاسد شدنی و دارو که باید شرایط خاص برای حمل آنها به کار برده شود، بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرد. هواپیماهای مختلف مطابق یا قوانین بین‌الملل برای این کار استفاده می‌شود. البته هزینه این نوع ترانزیت چه در بخش مسافرتی و چه زمینه ترانزیت کالا، از سایر روش‌های ذکر شده بسیار بیشتر است.
همچنین یک نکته مهم در مورد این نوع ترانزیت باید گفت که فرودگاه‌ها و محوله‌هایی با استانداردهای خاص برای این کار استفاده می‌شود. از آنجایی که حریم‌های هوایی هر کشوری دارای قوانین به خود هستند، حمل مسافر و کالاها با این روش نیازمند مجوزها و پروانه‌های خاص به خود است و در غیر این صورت همانگونه که امکان دیپورت مسافر وجود دارد امکان بازگشت هواپیماهای کالابر نیز وجود دارد. ظرفیت هواپیماهایی نیز که برای این کار مورد استفاده قرار می‌گیرد، مختلف است. به دو روش مستقیم و غیر مستقیم این کار صورت می‌گیرد و در مسیرهای طولانی از فرودگاه‌های واسط برای سوخت گیری و پرواز به مقصد انجام می‌شود.
ترانزیت دریایی
یکی از انواع ترانزیت که با استفاده از قایق، لنج و کشتی از سالهای دور برای رواج داشته و دارد، ترانزیت دریایی است. این روش به ویژه برای کشورهایی که به آبهای آزاد راه دارند بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرد. ایران هم از این لحاظ کشوری است که هم از شمال کشور و هم جنوب دارای دریا و امکان تجارت با کشورهای دیگر را دارد. به ویژه دریای جنوب که امکان تجارت با کشورهای بیشتری را هم فراهم کرده است.
در ترانزیت دریایی که امروزه با کشتی‌های بزرگ انجام می‌شود هم برای انتقال کالا و هم نفت و فرآورده‌های نفتی از آن استفاده می‌شود. این مدل از ترانزیت خود دارای اشکال مختلفی است و از کشتی‌های متنوعی برای این کار استفاده می‌شود. از میان آنها به کشتی‌های فله‌بر، ناو نفتی، کشتی‌های کانتیر‌دار اشاره کرد که هرکدام به صورت تخصصی برای اهداف خاص مورد استفاده قرار می‌گیرد. ظرفیت بالای حمل و نقل دریایی یکی از مهمترین مزایای آن است و برای همین در سیستم حمل و نقل بین الملل مورد استفاده بیشتری قرار می‌گیرد.
ترانزیت ریلی
یکی از متداول‌ترین اشکال و انواع ترانزیت، حمل و نقل ریلی است. این روش به ویژه در سطح داخلی دارای اهمیت است. در بین روش‌ها و مواردی که ذکر شد، باید گفت که ترانزیت ریلی یکی از امن‌ترین روش‌هاست. تعداد حوادث چه برای مسافرت و چه برای حمل بار در این روش بسیار کمتر از سایر اشکال ترانزیت است. ظرفیت بالای قطارهای باری باعث شده تا بعد از حمل و نقل زمینی یکی از شیوه‌های ارزان برای ترانزیت خواهد بود. ایران به دلیل جایگاه ویژه در خاورمیانه و ارتباط با کشورهای همسایه دارای جایگاه مناسبی برای ترانزیت کالا به کمک این روش است.
ترانزیت ریلی در سالهای اخیر به دلیل مزایای فراوان به جایگاه ویژه‌ای در صادرات و واردات رسیده است. خطوط ریلی ایران نیز از پتانسیل کافی برای این امر برخوردار هستند. به ویژه اینکه راهی مناسب برای جابجایی کالاهای حجیم است که در توسعه و رشد صنایع نقش مهمی بر عهده دارد. قطارهای باری دارای اشکال و کلاس‌های مختلفی در این نوع ترانزیت مورد استفاده قرار می‌گیرد، از جمله واگن‌های مسقف، واگن‌های روباز و مواردی از این دست.
سخن پایانی
در این مطلب از سایت ستاره آبی دریا با شما همراه بودیم. همانگونه که دیدیم، امروزه انواع ترانزیت از ریلی و دریایی گرفته تا حمل کالا به کامیون و هواپیما مورد توجه صنایع دولتی و خصوصی قرار گرفته است تا یک کشور به سودآوری برسد. فاصله مکانی مبدأ و مقصد باعث می‌شود تا یکی از این روش‌ها استفاده شود. البته نوع کالایی که برای ترانزیت نیز در نظر گرفته شده در انتخاب یکی از این روش‌ها بسیار موثر است.
در واقع ترانزیت فارغ از نوع و اشکال آن راهی است تا بتوان روابط تجاری خود را با دیگر کشورها حفظ کرد. این کار علاوه بر ارز آوری باعث ایجاد اشتغال بیشتر نیز خواهد شد. البته هر روش قوانین خاص خود را دارد و برای اینکه کالا سالم به مقصد برسد باید این قوانین که شامل مجوزهای لازم از طرف کشور فرستنده و دریافت کننده است اخذ شده باشد. بعد از آن با توجه به سرعت مورد نظر برای ارسال کالا، هزینه یا امنیت یکی از روش‌های گفته شده، انتخاب می‌شود.
