کارنه تیر چیست ؟ و رویه کار آن چگونه است TIR مخفف کلمه فرانسویِ Transport International par la Rout یا Transpor Internationaux Routiers است. کارنه تیر TIR carnet سندی است گمرکی که برای ترانزیت بین‌المللی کالا در چارچوب کنوانسیون تیر TIR در کشور مبدأ صادر می‌شود و به موجب آن کالا در وسیله نقلیه جاده‌ای به‌طور پلمپ شده از خاک کشورهای بین راه عبور می‌کند و تا مقصد نیازی به انجام تشریفات گمرکی مربوط به ترانزیت در مرزهای ورودی و خروجی این کشورها طبق قوانین داخلی آنها نخواهد بود.
در حمل و نقل بین‌المللی جاده‌ای، وسایل نقلیه و کالاها برای عبور ترانزیت از خاک هر کشور باید در مرز ورودی، پس از تنظیم اظهارنامه ترانزیت مورد بازرسی گمرکی قرار گیرد و صاحب کالا بسته به مقررات داخلی آن کشور سپرده نقدی یا ضمانت نامه توزیع کند و در اظهارنامه متعهد شود که کالا تا موعد مقرر در پروانه ترانزیت از مرز خروجی تعیین شده خارج خواهد شد. در اغلب موارد این تشریفات گمرکی سبب تأخیر و معطلی وسیله نقلیه می‌شود و هزینه‌های اضافی به بار می‌آورد، ضمن اینکه احتمال دارد کالا در این میان خسارت دیده یا سرقت شود.
به منظور تسریع در حمل و نقل بین‌المللی، کاستن از تشریفات گمرکی و جلوگیری از خسارت‌های احتمالی در جریان ترانزیت بین‌المللی کالا، کنوانسیونی تحت عنوان «کنوانسیون گمرکی مربوط به حمل و نقل بین‌المللی کالا در جاده‌ها تحت کارنه‌های تیر» به ابتکار اتحادیه بین‌المللی حمل و نقل جاده ای (IRU) (INTERNATIONAL ROAD TRANSPORT UNION) در سال ۱۹۵۹ منعقد شد که در سال ۱۹۷۵ جای خود را به کنوانسیون دیگری با همین عنوان داد… کشورهایی که به این عهدنامه می‌پیوندند باید مؤسسه‌ای را مسئول صدور مجوز (carnet) کنند تا وسایط نقلیه با ارائه این مجوز بدون انجام تشریفات گمرکی از کشورهای سر راه بگذرند
عضویت ایران
طبق این کنوانسیون، سندی برای ترانزیت بین‌المللی کالا صادر می‌شود که کارنه تیر یا دفترچه تیر نام دارد و بدین منظور اعضای کنوانسیون موظف هستند، سازمانی را برای صدور کارنه تیر و تضمین پرداخت هزینه‌های ناشی از تخلفات از مقررات کنوانسیون تعیین کنند.
به موجب قانون الحاق ایران به کنوانسیون مزبور، مورخ ۱۳۶۳، اتاق بازرگانی و صنایع و معادن به عنوان مؤسسه صادرکننده و ضامن کارنه تیر مشخص شده‌است.
مشخصات سند کارنه تیر
کارنه تیر به زبان فرانسه چاپ می‌شود، مع هذا ممکن است دارای صفحات اضافی شامل ترجمه متن کارنه به زبان کشور محل صدور باشد. کارنه تیر که برای موسسات حمل و نقل مورد تأیید و صرفاً برای حمل جاده ای کالا صادر می‌شود، فرم استانداردی دارد. برای کالاهای هر وسیله نقلیه، ترکیبی از وسایل نقلیه (وسایل نقلیه متصل شده به یکدیگر) یا برای چندین کانتینر که بر روی یک وسیله نقلیه یا ترکیبی از آنها بار شده‌اند، یک کارنه تیر صادر می‌شود که فقط برای یک سفر معتبر است. بر روی کارنه شماره اسناد جداشدنی برای کنترل گمرکی و اسناد تصفیه برای عملیات حمل و نقل ذکر شده‌است. تعداد برگه‌های کارنه تیر بر حسب تعداد کشورهای واقع بین مبدأ و مقصد کالا بین حداقل ۶ و حداکثر ۲۰ برگ متفاوت است. این صفحات دارای شماره‌های ۱و۲ هستند که آنها را اصطلاحاً وله (volet) می‌نامند و بر روی آنها تمام مشخصات کالا ذکر می‌شود.
در صورتی که کالا فقط بین یک گمرک مبدأ و یک گمرک مقصد حمل شود کارنه باید حداقل دارای دو برگ برای کشور مبدأ و دو برگ برای کشور مقصد و دو برگ برای هر کشوری باشد که از آن عبور می‌کند، برای هر محل اضافی جهت بارگیری یا تخلیه دو برگ دیگر لازم است.
به علاوه، طبق کنوانسیون تیر، لازم است که وسیله نقلیه پس از بارگیری، در گمرک کشور مبدأ بازرسی و لاک و مهر (سیم و سرب یا پلمپ) شود و پلاک‌های مستطیل شکل با علامت TIR در قسمت‌های جلو و عقب وسیله نقلیه نصب شوند. برای جلوگیری ازسوء استفاده، طرف‌های کنوانسیون باید نمونه مهرهائی را که بکار می‌برند برای یکدیگر ارسال دارند. وسیله نقلیه و کانتینر خود نیز باید طبق استانداردهای مقرر در ضمائم کنوانسیون باشد.
در صورت رعایت مقررات کنوانسون، دارندگان کارنه تیر می‌توانند پس از پلمپ وسیله نقلیه در گمرک محل بارگیری یا در نزدیک‌ترین گمرک به این محل در کشور مبدأ، بدون معطلی و بدون انجام تشریفات گمرکی ناظر بر ترانزیت خارجی، کشورهای مختلف را پشت سر گذاشته و تا مقصد نهائی به راه خود ادامه دهند؛ به عبارت دیگر، مقامات گمرکی کشورهای بین راه الزامی ندارند وسیله نقلیه و کالا را مورد بازرسی کامل قرار دهند. مگر اینکه در موارد استثنائی انجام چنین بازرسی هائی ضرورت پیدا می‌کند که در این صورت وسیله نقلیه مجدداً پلمپ خواهد شد.
گرچه کارنه تیر، حمل کننده و صاحب کالا را از الزام به تنظیم اسناد گمرکی کشورهای بین راه و تودیع سپرده یا ضمانت نامه ویژه ترانزیت معاف می‌دارد، ولی مانع اجرای محدودیت‌ها و نظارت هائی که طبق مقررات داخلی این کشورها در زمینه‌های اخلاقی، بهداشتی و امنیت عمومی وجود دارد، نمی‌شود و وصول عوارضی را که ممکن است به موجب همین مقررات پیش‌بینی شده باشد، منتفی نمی‌سازد. همچنین مقامات گمرکی ممکن است برای حمل کالا در قلمرو کشور متبوع خود محدودیت‌های زمانی برقرار کرده یا تقاضا کنند که وسیله نقلیه مسیر مشخصی را طی کند یا برای جلوگیری از سوء استفاده، لازم تشخیص دهند که وسیله نقلیه به هزینه حمل کننده همراهی (اسکورت) شود.
طبق کنوانسیون تیر مؤسسه ضامن، تعهد می‌کند که در صورت تخلف دارنده کارنه تیر از مقررات این سند، حقوق و عوارض گمرکی متعلق به کالا و هرگونه عوارض تأخیر، بهره‌های مربوط را طبق قوانین و مقررات کشوری که جرم در آن واقع شده بپردازد. البته این تضمین رفع مسئولیت اشخاصی نیست که از مقررات کنوانسیون تیر تخلف کرده‌اند. مسئولیت ضامن در قبال مقامات یک کشور عضو کنوانسیون فقط از زمانی آغاز می‌شود که کارنه تیر از طرف مقامات گمرکی آن کشور مورد قبول قرار گرفته باشد؛ به علاوه، مسئولیت مؤسسه ضامن تنها در قبال کالاهائی نیست که در کارنه ذکر شده‌اند، بلکه شامل کالاهائی نیز می‌شود که در کارنه گنجانده نشده ولی به طورغیرقانونی در قسمت پلمپ شده وسیله نقلیه یا کانتینر قرار دارند.
رویه کارنه تیر چیست؟
آشنایی با بعضی از قوانین و راه کارها در هر حرفه ای می تواند باعث آسان سازی انجام آن فرایند شود. کارنه تیر از جمله این راه کار ها می باشد که می توان روند واردات تجاری کالا و صادرات کالا را با استفاده از آن سرعت بخشید. در گذشته هنگامی که تاجران پس از بررسی روش های حمل و نقل تصمیم به انتخاب روش حمل بار زمینی و ترانزیت می گرفتند وسیله حامل محموله باید در گمرک هر کشوری که در سر راهش قرار داشت برای بازرسی متوقف می شد و با پرداخت هزینه های لازم فرایند بازرسی را پشت سر می گذاشت، این شرایط علاوه بر این که باعث می شد محموله دیرتر از موعد به مقصد برسد باعث ایجاد هزینه های اضافه برای صاحب کالا نیز می شد، اما امروزه با وجود رویه کارنه تیر این مشکل برطرف شده است.
کارنه تیر در حمل و نقل یک سند در چهارچوب کنوانسیون تیر می باشد. به موجب این سند زمانی که محموله خریداری شده در کشور مبداء در وسیله نقیله زمینی بارگیری شود، قسمت بار وسیله نقلیه پلمپ می شود و این پلمپ تنها پس از رسیدن محموله به کشور مقصد باز می شود و دیگر نیازی نیست که با گذر وسیله نقلیه از هر کشور فرایند بازرسی گمرکی کالا یک بار تکرار شود. بلکه به تعداد کشورهایی که در مسیر حمل کالا از کشور مبداء به سمت کشور مقصد است، سند کارنه تیر برای حمل و نقل تهیه می شود تا در هنگام عبور محموله از گمرک هر کشور رویه کارنه تیر به مراجعه مربوطه ارائه شود.
رویه کارنه تیر و قوانین مربوط به آن چیست؟
کنوانسیون تیر برای استفاده تاجران از انواع کارنه تیر یک سری قوانین وضع کرده است که لازم است تاجران قبل از اقدام برای دریافت این دفترچه از این قوانین آگاهی پیدا کرده و سپس اقدام به رویه کارنه یر نمایند. از جمله قوانین کارنه تیر می توان به قوانین زیر اشاره کرد:
- بر اساس قوانین کارنه تیر در حمل و نقل محموله تجاری باید در کشور مبداء بارگیری شده و در کشور مقصد تخلیه شود و وسیله نقلیه حامل محموله تجاری اجازه بارگیری کالای جدیدی را در میانه راه ندارد.
- وسیله نقلیه ای که برای جابه جایی محموله از کشور مبداء تا کشور مقصد انتخاب می شود باید استانداردهای کنوانسیون تیر را داشته باشد و مورد تایید نماییدگی های این کنوانسیون در سرتاسر کشور واقع شود.
- دفترچه کارنه تیر صادر شده برای حمل یک محموله تجاری، وسیله نقلیه حامل و تمامی واحدها و کالاهای درون آن را تحت پوشش خود قرار می دهد.
- رویه کارنه تیر باید دارای تاریخ اعتبار باشد.
در صورتی که قبل از رسیدن وسیله نقلیه حامل محموله تجاری مدت اعتبار رویه کارنه تیر به پایان برسد، تا زمان رسید کالا به مقصد رویه کارنه تیر صادر شده برای ارائه به گمرک های موجود در مسیر قابل استناد می باشد و می شود از آن استفاده کرد. - هر رویه کارنه تیر تنها برای یک محموله تجاری قابل استفاده می باشد.
- در صورتی که وسیله حامل محموله تجاری در مسیر خود از کشور مبداء به سمت کشور مقصد از کشوری عبور کند که عضو کنوانسیون تیر نباشد رویه کارنه تیر در گمرک های آن کشور به حالت تعلیق در می آید.
و ..
هزینه کارنه تیر
هزینه رویه کارنه تیر یک هزینه متغیر است که عوامل گوناگونی در تعیین آن نقش دارند. برآورد عوامل مختلف موثر در هزنه انواع کارنه تیر بر عهده کنوانسیون تیر می باشد، این کنوانسیون با برآورد عوامل مربوطه به صورت سالانه هزینه مربوط به کارنه تیر در حمل و نقل مربوط به هر کشور را برآورد کرده و به آن کشور ابلاغ می کند. میزان هزینه ای که در سال ۲۰۲۱ به عنوان هزینه کارنه تیر کشور ایران محاسبه شد برای دفترچه کارنه تیر ۶ برگی ۵۷/۳۱ دلار بوده و برای دفترچه کارنه تیر ۱۴ برگی به میزان ۷۷/۵۴ دلار بوده است. البته افرادی مقیم ایران که قصد دریافت این سند گمرکی را دارند باید بر اساس نرخ دلار در کشور این هزینه را پرداخت نمایند و سند مورد نظر خود را از نمایندگی کانون های جهانگردی کشورهای ملحق گمرکی که در تهران قرار دارد دریافت نمایند.
منظور از کارنه دو پاساژ چیست؟
یکی از انواع کارنه تیر که در این مقاله با آن آشنا می شوید کارنه دو پاساژ می باشد. کارنه دو پاساژ نیز مانند کارنه تیر سندی برای تردد آسان خودروها از کشوری به کشور دیگر می باشد؛ اما تفاوت آن با رویه کارنه تیر در این است که سند کارنه تیر مخصوص ترانزیت و حمل و نقل کالای تجاری از کشوری به کشور دیگر می باشد، اما کارنه دو پاساژ به منظور استفاده خودرو های سواری شخصی ایجاد شده است. افرادی که قصد دارند با خودرو شخصی خود و از راه زمینی به سفرهای خارج از کشور بروند باید برای اجازه تردد بدون نیاز به این که در گمرک هر کشور اظهارنامه تنطیم کنند و بازرسی های گمرکی را پشت سر بگذارند اقدام به دریافت کارنه دو پاساژ نمایند.
تفاوت کارنه تیر و CMR
در بیان تفاوت این دو مقوله باید گفت که کنوانسیون تیر مربوط به روابطی است که بین حمل کننده کالا، گمرک و ضامن موسسه وجود دارد. در واقع این کنواننسیون بر این روابط نظارت می‌کند. اما کنوانسیون CMR مسئول نظارت بر روابطی است که بین فرستنده، گیرنده و حمل کننده کالا وجود دارد. محتوا و تعداد نسخ کارنه تیر و CMR نیز با هم تفاوت دارند. سند CMR در سه نسخه برای فرستنده، گیرنده و حمل کننده کالا صادر می‌شود. در صورتی که سند کارنه تیر برای گمرک و حمل کننده صادر می‌شود. دیگر تفاوت این دو سند در این است که کنوانسیون CMR بیمه مسئولیت را پوشش می‌دهد و از نظر محتوایی نیز شباهت زیادی به بارنامه دارد. اما نکته‌ای که باید به آن اشاره نمود این است که سند CMR سند مالکیت محسوب نمی‌شود به همین دلیل قابلیت معامله نیز ندارد.
تفاوت کارنه تیر و کارنه دو پاساژ
همان‌طور که در بالا اشاره شد کنوانسیون کارنه تیر سندی است که برای ترانزیت کالا در حمل و نقل جاده‌ای در نظر گرفته شده و مطابق آن کالا از کشورهای بین راه بدون تشریفات گمرکی در مرزهای ورودی و خروجی عبور می‌کند. اما کارنه دو پاساژ نوعی گذرنامه برای وسیله حمل و نقل جاده‌ای است. در واقع به وسیله نقلیه این اجازه را می‌دهد که جهت حمل کالا، حمل اشخاص یا گردش به طور موقت وارد کشور یا کشورهای مورد نظر شود.
موسسه ضامن چیست؟
اعضای کنوانسیون تیر موظف هستند سازمانی را معرفی کنند تا این سند گمرکی را صادر نموده و هزینه‌های ناشی از تخلفات موازین کنوانسیون را بر عهده بگیرد یا به عبارتی ضمانت کند. در صورتی که وسایل نقلیه دارای این سند گمرکی مرتکب تخلفی شوند؛ موسسه ضامن باید کلیه حقوق و عوارض گمرکی و هزینه‌های تاخیر را در همان کشوری که تخلف در آن انجام شده پرداخت نماید. البته باید به این نکته نیز اشاره نمود که موسسه ضامن در قبال کشورهایی که مقامات گمرکی آن کارنه تیر را پذیرفته‌اند مسئولیت دارد. همچنین این ضمانت تنها شامل کالاهای ذکر شده در سند نیست بلکه کالاهایی که مخفیانه و غیر قانونی همراه دیگر کالاها پلمپ شده‌اند را هم شامل می‌شود. لازم به ذکر است که تنها زمانی این مسئولیت از موسسه ضامن سلب می‌شود که مقامات گمرکی یک کشور کارنه تیر را تصفیه می‌کنند.
مزایای سیستم کارنه تیر
ایجاد بستری مناسب و مطمئن و قابل قبول برای کشورها، جهت تضمین حقوق و عوارض گمرکی و تسهیل در کار حمل و نقل و ساده کردن تشریفات گمرکی
- امکانات حرکت اموال طبق روش‌های یک شکل و استاندرد، فارغ از تشریفات گمرکی در هر کشور
- به حداقل رساندن سو استفاده در باز کردن محمولات و تعویض آنها و یا خطر سرقت و سایر خسارت‌های احتمالی در سیستم تیر
- جلوگیری از دخالت‌های غیر مجاز
- رعایت مقررات و قوانین ملی هر کشور
روش پر کردن فرم کارنه تیر
اتاق صنایع، معادن و بازرگانی ایران برای رسیدگی به سوالات مراجعین، سرویس فوریت‌های تیر را راه اندازی نموده است. سوالات مربوط به نحوه اجرای کنوانسیون تیر، از طریق تلفن، نمابر و ایمیل مطرح می‌شوند.
کارنه تیر شامل صفحه روی جلد سند، مانیفست زرد رنگ کالای غیر گمرکی، یک جفت وله‌های سفید (volet) و سبز، گزارش تائید شده و جلد آخر با ته چک جدا شدنی است.
کارنه تیر ۶ و ۱۴ وله موجود است. هر عملیات تیر به یک جفت وله (۱ برگ سفید و ۱ برگ سبز) نیاز دارد.
اهداف سیستم کارنه تیر
هر سیستمی اهداف مشخصی را دنبال می‌کند و در مورد اهداف سیستم کارنه تیر، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- در این سیستم، این امکان وجود دارد که کالا با داشتن کارنه تیر از طریق جاده حمل شود و بدون ارائه تضمینات اضافی نزد گمرکات بین راهی، از گمرک‌خانه در مبدا تا گمرک‌خانه مقصد ادامه یابد.
- امکانات بهتر برای حمل و نقل و تجارت.
- کاهش هزینه‌های جاده‌ای و همین طور کاهش تاخیر در عملیات سیستم ترانزیت کارنه تیر.
- امکانات حرکت کالا طبق روش‌های یک شکل و استاندارد شده در کنترل و نظارت.
- کنترل و نظارت گمرکی مشابه تحت مفاد کنوانسیون کارنه تیر.
- ارتقا و توسعه حمل و نقل بین‌المللی جاده‌ای و تجارت بین‌الملل.
- برای صنعت حمل و نقل، کالا با حداقل دخالت مقامات ذیصلاح در مرزها عبور می‌کند.
- کاهش در تاخیر و هزینه ترانزیت کالا.
- اسناد ساده و استاندارد شده جهت ارائه تضمینات گمرکی در مرزهای ورودی برای گمرک.
- تضمین حقوق و عوارض گمرکی تا سقف ۵۰۰۰۰ دلار در سیستم کارنه تیر.
- فقط شرکت‌های حمل و نقل واجد شرایط مجاز به استفاده از سیستم تیر هستند که این کار سبب افزایش امنیت سیستم می‌شود.
- نیاز کنترل فیزیکی کالا در مسیر ترانزیت کاهش می‌یابد.
- ارائه امکانات بهتر جهت کنترل اسناد و مدارک توسط گمرک.
