بارنامه چیست؟ آشنایی با یکی از مهم‌ترین اصطلاحات دنیای حمل و نقل

هنگامی که کالایی را برای جابجایی، تعمیرات، فروش و بهره‌برداری به صورت امانتی و یا هر کنش دیگری در اختیار یک شخص حقیقی یا حقوقی دیگر قرار می‌دهید، برای اثبات مالکیت خود و همین طور مشخص کردن زمان و نحوه باز پس‌گیری کالای مذکور، به یک رسید مشخص و قابل استناد نیاز دارید. برای مثال، کفش خود را برای انجام تعمیرات به یک کفاش تحویل می‌دهید و از او رسیدی که تعیین کننده مشخصات کفش، هزینه تعمیرات و زمان تحویل است، دریافت می‌کنید؛ در سیستم حمل‌ونقل باری کشور نیز، بارنامه‌ها همین نقش را دارند. شرکت باربری به عنوان حمل‌کننده بار، مسئول صدور بارنامه و تایید صحت اطلاعات موجود در بارنامه است. بارنامه، نه تنها مشخص کننده مالک و یا به عبارت درست‌تر، معین کننده تحویل‌دهنده بار به شرکت باربری است، بلکه حاوی اطلاعاتی مانند نوع بار، هزینه‌های حمل و بیمه، مقصد بار و مشخصات وسیله حمل‌ونقل و در نهایت تحویل‌گیرنده بار نیز هست. صدور رسید یا همان بارنامه، تاریخچه‌ای بلند بالا دارد به طوری که هم اکنون برخی بارنامه‌های حمل بار توسط کشتی‌ها در دوران رم باستان، در برخی موزه‌های دنیا مشهود است.  با BSL همراه باشید تا با جزئیات ضوابط و مقررات صدور بارنامه بیشتر آشنا شویم.

بارنامه چیست و چرا مهم است ؟

همانطور که در مقدمه بیان شد، بارنامه رسید و یا سندی معتبر و قابل استناد است که یک شرکت ذی‌صلاح حمل‌ونقل در ازای تحویل بار برای تحویل‌دهنده و یا مالک بار صادر می‌کند. اهمیت بارنامه از این جهت است که یک قرارداد حقوقی بین ارسال‌کننده بار و شرکت حمل بار تلقی شده و هر گونه مشکلی که در تحویل بار در مقصد رخ دهد، بر اساس مفاد این قرارداد حل و فصل خواهد شد.

در واقع، مالکیت کالا و بارِ تحویل شده به باربری، بر مبنای اطلاعات مورد تایید طرفین در بارنامه مشخص می‌شود. بدون وجود بارنامه معتبر، که توسط شرکت صاحب صلاحیت و مجوز‌دار صادر شده باشد، هر گونه بیمه‌نامه‌ی بار بی‌اعتبار بوده و شرکت‌های بیمه در صورت بروز مشکل، خسارتی به صاحب بار پرداخت نمی‌کنند.

نکته مهم در مورد بارنامه‌ها این است که اسنادی بی‌قیدوشرط هستند و باربری نمی‌تواند تحویل بار را مشروط به انجام کاری نماید، بلکه موظف است به تحویل گیرنده‌ای که در بارنامه قید شده یا مالک ارسال‌کننده، بار را تحویل نماید.

هزینه حمل ممکن است به صورت پیش کرایه و یا پس کرایه پرداخت گردد. مالک و ارسال کننده بار لازم است پیش از امضا بارنامه، کلیه اطلاعات بارنامه را به دقت مطالعه و چک نمایند. در بسیاری از موارد مشاهده شده که افراد و یا شرکت‌هایی خود را به عنوان شرکت باربری دارای مجوز معرفی کرده و اقدام به تنظیم بارنامه می‌کنند؛ در حالی که این افراد تنها واسطه هستند و در اصل، بارنامه با نام و مجوز شرکت یا فرد ثالثی نوشته می‌شود که در این حالت ممکن است در زمان تحویل بار در خصوص مبلغ دریافتی و یا حتی تحویل کامل بار، مشکلاتی ایجاد شود.

یکی دیگر از وجوه اهمیت بارنامه، بحث دریافت خسارت از شرکت بیمه در صورت بروز حادثه برای بار است. بدون وجود بارنامه معتبر، شرکت‌های بیمه از پرداخت بیمه سر باز خواهند کرد و به همین دلیل لازم است صاحب بار، از شرکت بارنامه معتبر درخواست نماید.

سامانه بارنامه

کلیه شرکت‌های باربریِ دارای پروانه، دارای یک کارتابل کاری بر روی سامانه بارنامه سازمان راهداری بوده و ملزم به ثبت بارنامه‌های خود در این سامانه هستند. نکته‌ی مهم این است که یک بارنامه زمانی کاملا قانونی و ثبت شده است که دارای یک کد رهگیری 16 رقمی باشد که از طریق سامانه بارنامه برای صاحب بارنامه ارسال می‌گردد.

ثبت بارنامه

همان طور که گفته شد، ثبت بارنامه تنها توسط شرکت‌های مجاز باربری امکان‌پذیر است. ذکر این نکته ضروری است که بارنامه بدون ثبت بارنامه در وب‌سایت و سامانه بارنامه ، فاقد ارزش قانونی است؛ بنابراین باید همواره کد رهگیری ثبت بارنامه را از شرکت باربری طلب نمایید.

اطلاعات بارنامه چیست؟

محتویات بارنامه شامل اطالاعات ارسال کننده بار، دریافت کننده، مشخصات کالا از نظر عنوان، ماهیت تعداد و وزن آن، تاریخ دریافت و زمان تقریبی تحویل در مقصد، هزینه‌های دریافتی شامل بیمه، کمیسیون شرکت و هزینه حمل می‌باشد. به طور کلی، محتویات بارنامه را می‌توان به این صورت دسته‌بندی کرد :

• اطلاعات عمومی بارنامه : تاریخ ، شماره ، سریال و …
• اطلاعات بار : عنوان و نوع بار، وضعیت ظاهری ، بسته‌بندی ، وزن و تعداد
• اطلاعات ارسال کننده و مبدا بار : نام و نام‌خانوادگی ، کد ملی ، آدرس فرستنده بار، مبدا و محل بارگیری و تاریخ بارگیری
• اطلاعات مقصد و تحویل گیرنده : نام و نام‌خانوادگی ، کد ملی ، آدرس فرستنده بار، مقصد تخلیه بار و زمان تقریبی تحویل بار
• اطلاعات راننده و خودرو : مشخصات فردی راننده شامل کد ملی ، نام و نام‌خانوادگی، محل سکونت ، مشخصات گواهینامه ، کارت هوشمند و دفترچه راننده‌ها می‌باشد. در مورد خودروی حامل بار نیز مشخصاتی مانند نوع خودرو و بارگیر، شماره و سری پلاک و غیره در بارنامه قید می‌شود.
• اطلاعات مالی : هزینه حمل بار شامل کل کرایه ، کمیسیون شرکت باربری ، ارزش بار ، بیمه تعلق گرفته ، نوع پرداخت که می‌تواند پیش‌کرایه یا پس‌کرایه و یا ترکیبی از آن‌ها باشد.

در ادامه، یک نمونه بارنامه را مشاهده می‌کنید.

نمونه بارنامه و عکس بارنامه

در شکل زیر یک نمونه بارنامه یا همان عکس بارنامه که دارای کد رهگیری می‌باشد را مشاهده می‌نمایید.

همان‌ طور که تصویر و عکس بارنامه می‌بینید، تمام اطلاعات مورد نیاز در آن قید شده است.

انواع بارنامه چیست؟

حال که دیدیم بارنامه چیست باید نگاهی به انواع بارنامه بیاندازیم.

بارنامه دریایی

این نوع بارنامه برای حمل کالاهای مختلف از طریق کشتی صادر می‌شود. در بارنامه کلیه شرایط حمل و نقل دریایی همچنین مشخصات بار از قبیل وزن و حجم و نوع کالا و تعداد بسته‌ها و نیز نام بندر مبدا بارگیری و بندر مقصد و نام کشتی به علاوه تاریخ حمل قید می‌شود. در صورتی که کشتی کالای مورد نظر را به بندر دیگری ببرد، امکان تخلیه بار طبق قوانین وجود نخواهد داشت چرا که مسئولان بندر موردنظر فقط مجوز ورود کالاهایی را دارند که نام بندر مورد نظر در داخل آن‌ها ذکر شده است.

بارنامه هوایی

بارنامه هوایی نوعی از بارنامه است که برای حمل کالا با هواپیما مورد استفاده قرار می‌گیرد. فرستنده کالا پس از تحویل کالا به شرکت هواپیمائی مسئول حمل و نقل و دریافت نسخه سوم (از مجموعه دوازده نسخه از بارنامه) تا هنگامی که آن را به گیرنده تحویل نداده باشد، می‌تواند به شرکت هواپیمائی مراجعه کرده و از آن‌ها بخواهد كه نام گیرنده و آدرس او را تغییر دهد و یا کالا را باز پس گیرد. در غیر این صورت طرفیت باید طبق قرارداد ذکر شده بار را حمل کنند.

بارنامه راه آهن

بارنامه‌های راه آهن برای حمل و نقل کالا از طریق قطار باربری استفاده می‌شوند. بدیهی است که قطارهای مسافربری در حالت کلی قادر به استفاده از این بارنامه‌ها نیستند و مجاز نیستند که با دریافت این بارنامه‌ها اقدام به حمل بار کنند. بارنامه راه آهن سندی غیر قابل معامله و انتقال است و بنابراین با ظهر نویسی نمی‌توان آن را به دیگران انتقال داد. در این بارنامه اطلاعاتی مانند نام و آدرس فرستنده و گیرنده کالا، نوع کالا، مشخصات بسته بندی، شماره واگن، جزئیات ایستگاه بارگیری و بارگذاری و جزئیات مورد نیاز برای گمرک مورد نظر (در صورت حمل و نقل بین المللی) ذکر شده است.

بارنامه حمل و نقل با کامیون

بارنامه‌ی حمل و نقل با کامیون یا حمل و نقل زمینی یکی از پراستفاده‌ترین گونه‌های بارنامه در حمل و نقل است چرا که تعداد کالاهایی که از این نوع بارنامه‌ها استفاده می‌کنند بسیار بیشتر از دیگر کالاهای حمل و نقل شده توسط هواپیما یا کشتی است. این سند مخصوص حمل کنندگان با کامیون بوده و توسط هواپیما یا کشتی و غیره مورد استفاده قرار نمی‌گیرد و برای سایر وسایل مدرکی بی‌ارزش است.

در این بارنامه حدود مسئولیت‌های متصدیان حمل و نقل جاده‌ای مشخص شده است و معمولا در ۶ الی ۱۴ نسخه صادر می‌شود که در اختیار طرفین مختلف درگیر در حمل و نقل بار قرار می‌گیرد. ۳ نسخه این سند، نسخه‌های اصلی محسوب می‌شود که به امضا صادر کننده حمل کننده و گیرنده کالا می‌رسد و بقیه نسخه‌های بارنامه‌های حمل بار با کامیون برای گمرک‌های ورودی و خروجی کشورهای بین راه مورد استفاده قرار می‌گیرد.

بارنامه سراسری

حال شاید برای شما سوال باشد که بارنامه سراسری چیست. این نوع بارنامه‌، بارنامه‌ای است که در آن کالاها قرار است از طریق روش‌های مختلفی مانند کامیون، قطار، کشتی و هواپیما جا به جا شوند. گاهی ممکن است از دو مورد از این روش‌ها استفاده شود و گاهی ممکن است از همه آن‌ها استفاده شود. این نوع بارنامه توسط اولین شرکت حمل و نقل کننده صادر می‌شود و به روش‌های مختلف باری در میانه راه اشاره‌ای نمی‌شود. نام وسايل حمل بعدی در هنگام صدور بارنامه سراسری نیز معلوم نيست. بارنامه سراسری قابل معامله و انتقال است. استفاده از این نوع بارنامه باعث می‌شود که سرعت فرآیند اداری برای حمل و نقل بسیار بالاتر برود چرا که به جای چند نوع بارنامه، فقط یک نوع بارنامه صادر شده است.

بارنامه حمل مرکب

بارنامه حمل مرکب فیاتا سندی قابل معامله است که شباهت زیادی با بارنامه سراسری دارد. در واقع این سند نیز برای کالاهایی استفاده می‌شود که قرار است با روش‌های مختلف حمل و نقل جا به جا شوند. اگر قصد دارید بدانید تفاوت این دو بارنامه چیست باید گفت که در این نوع بارنامه، نام روش‌ها و وسایل مختلفی که در میانه راه از آن‌ها استفاده می‌شود به خوبی ذکر شده است. این نوع سند برای حمل و نقل بین المللی نیز اعتبار دارد چرا که دانستند روش حمل و نقل برای دولت‌های مختلف مهم است.

این نوع بارنامه برای کالاهایی که قرار است با روش‌های مختلفی بین شرکت‌های مختلف بین المللی دست به دست شوند بسیار مناسب است و در عین حال فرآیند صدور آن نیز کمتر از گرفتن چندین بارنامه برای روش‌های مختلف حمل نقل برای یک بار طول می‌کشد.

قوانین بارنامه چیست؟

از آنجا که بارنامه به مثابه یک قرارداد بین صاحب بار و شرکت باربری محسوب می‌شود، در تنظیم یک بارنامه برای طرفین تکالیفی وجود دارد که به تفکیک عبارتند از :

وظایف ارسال‌کننده بار ( و گیرنده بار) :

• اعلام دقیق مشخصات بار و آدرس محل بارگیری
• اعلام دقیق مشخصات گیرندگان بار و آدرس صحیح محل تخلیه بار
• بارگیری به موقع و کامل بار و همین طور تخلیه کامل و به موقع بار به منظور اجتناب از توقف بی دلیل
• پرداخت تمام و کامل کرایه به صورت پیش کرایه و یا پس کرایه

وظایف باربری ( صادر کننده بارنامه )

• تنظیم دقیق و صحیح اطلاعات مندرج در بارنامه و ثبت در سامانه بارنامه
• صدور بارنامه و بایگانی بارنامه برای مدت مشخص شده قانونی
• بیمه بار
• اخذ پروانه عبور

وظایف رانندگان

• حضور به موقع جهت بارگیری
• حفظ و نگهداری از بار و تحویل آن به صورت تمام و کمال طبق بارنامه و رسید بار
• حرکت به موقع و بدون وقفه بی‌دلیل به سمت مقصد
• حضور به موقع در محل تخلیه بار

نگهداری بارنامه جهت تحویل بار و رعایت کلیه مقرارت قانونی راهنمایی و رانندگی

بارنامه پلیس راهی چیست؟

ممکن است در مواردی برخی از شرکت‌های باربری متخلف، از درج صحیح اطلاعات مالی در بارنامه اجتناب کرده و اطلاعات صوری و غیر واقعی را وارد بارنامه کنند که اصطلاحا به بارنامه پلیس راهی معروف است. با توجه به اینکه نرخ پایه حمل بار بر اساس وزن و مسافت تعاریف معینی دارد، گاهی مبلغ کرایه در بارنامه غیرواقعی درج می‌شود که البته چنین تخلفاتی در صورت تایید شدن می‌تواند به پلمپ شدن دفتر یک شرکت باربری تا سقف 6 ماه منجر شود.

هزینه‌ها و خرید بارنامه

بدیهی است هنگامی که باری را بارنامه می‌کنید و آن را به شرکت معتبر حمل‌ونقل می‌سپارید، بابت خرید بارنامه باید هزینه‌ای پرداخت کنید. این هزینه‌ها شامل :

• عوارض جابجایی و کرایه بار که از صاحب بار اخذ می‌شود.
• هزینه‌ی بیمه مسئولیت که از صاحب کالا دریافت می‌شود.
• هزینه‌ی بارگیری یا تخلیه بار که از صاحب کالا دریافت می‌شود.
• هزینه‌ی دریافت کد رهگیری که بر عهده‌ی شرکت حمل‌ونقل است.
• 9 درصد مالیات بر ارزش افزوده که بر عهده‌ی شرکت حمل‌ونقل است، اما در صورتی که صاحب کالا بارنامه نداشته باشد بر عهده‌ی صاحب کالا می‌باشد.
• حق کمیسیون که هزینه‌ی آن بر عهده‌ی راننده می‌باشد.

سخن پایانی :

ثبت بارنامه ، به بار و کالایی که قرار است حمل شود، اعتبار و ارزش می‌دهد؛ اما در صورتی که بدون نوشته شدن بارنامه ، اقدام به جابجایی کالا کنید، تمام امتیازاتی که در این مقاله به آن‌ها اشاره شد، از شما ساقط شده و شرکت یا راننده از نظر حقوقی هیچ مسئولیتی بر عهده نخواهند گرفت.

خرید بارنامه معتبر که از شرکت‌های صاحب نام و بزرگ دریافت شود،‌ به خودی خود مهر تاییدی است که نشان می‌دهد بار شما در کمترین زمان ممکن و به شکل سالم و سلامت به گیرنده می‌رسد.