بدون بارنامه، حمل و نقل بین‌المللی ممکن نیست
یکی از اصلی‌ترین اسناد و مدارکی که در انواع حمل و نقل مورد استفاده قرار می‌گیرد، بارنامه نام دارد. بر اساس قوانین دولتی، بدون وجود بارنامه، انجام حمل و نقل ممکن نخواهد بود. مفاد مختلف درون این اسناد و مدارک به روشن شدن هر چه بیشتر بخش‌های مختلف حمل و نقل کمک می‌کند. در این مطلب ضمن آشنایی با بارنامه و توضیح بارنامه هوایی، انواع مختلف آن یعنی بارنامه مستر و بارنامه هاوس را بررسی خواهیم کرد.
بارنامه چیست
بارنامه یکی از اسنادی است که بر دریافت خدمات حمل و نقل اشاره داشته و برای جابه‌جایی محموله بار مورد استفاده قرار می‌گیرد که برای دولت نقش بسیار مهمی دارد. وجود این سند از لحاظ قانونی الزامی بوده و در آن به تمام جزئیات مورد نیاز در انتقال کالا و بار اشاره می‌شود؛ همچنین اطلاعاتی همچون کدهای مخصوص به کالاها در آن ذکر می‌شود.
در صورتی که کالایی مفقود شود، هر شخصی با در دست داشتن این سند می‌تواند ادعای مالکیت بار را داشته باشد. اگر کالایی بارنامه نداشته باشد، در واقع هیچ مالکی نداشته و هر شخصی می‌تواند ادعای مالکیت آن را داشته باشد؛ در نتیجه بارنامه یکی از اسناد بسیار مهم برای شرکت های حمل و نقل و دولت می‌باشد.
در واقع این سند شامل اطلاعاتی در خصوص حمل و نقل بار از طریق راننده و شرکت حمل و نقل می‌شود. این اطلاعات به نوع کالای حمل شده، مبدا و مقصد اشاره می‌کند. تنظیم این سند بر عهده شرکت حمل و نقل بوده و پس از تنظیم در اختیار حامل قرار می‌گیرد؛ در نهایت پس از رسیدن کالا به مقصد، این سند به گیرنده تحویل داده می‌شود.
در حمل و نقل های بین‌المللی، بارنامه باید در اختیار گمرک قرار بگیرد تا به نوعی صلاحیت گیرنده به عنوان مالک بار مشخص شود. اگر چنین مدرکی ارائه نشود، امکان خارج کردن بار از گمرک وجود نداشته و تمام بار توسط دولت ضبط خواهد شد.
بارنامه هوایی چیست
یکی از انواع در حمل و نقل هوایی، بارنامه بارنامه هوایی یا Air Waybill است چه برای بارگیری و تخلیه کالا از سوی شرکت حمل و نقل صادر شده و دارای مشخصات زیر می باشد:
- مشخصات کامل و دقیق فرستنده بر اساس پاسپورت، آدرس دقیق و شماره تماس
- مشخصات کامل گیرنده
- کد فرودگاه مبدا و مقصد
- کد سه رقمی شرکت هواپیمایی و کد هشت رقمی شماره بارنامه
- نام شرکت حمل و نقل کالا
- مشخصات، تعداد، نوع بسته بندی، حجم و وزن بار
- شرایط پرداخت و هزینه باربری
- توضیحات و دستورالعمل‌های تکمیلی مثل اشاره به این که کالا فاسدشدنی است
- نحوه ارسال، حمل و تحویل کالا
- تاریخ و شماره پرواز با مهر شرکت هواپیمایی
- زمان رسیدن پرواز و تحویل بار
معمولاً بارنامه‌های هوایی برای بیمه بار کاربرد دارند و سند مالکیت کالا محسوب نمی‌شوند. با توجه به اهمیتی که این اسناد دارند، ۱۲ نسخه از آن صادر می‌شود که ۳ نسخه آن ارزش تجاری و قانونی داشته و ۹ نسخه باقی به بخش‌های مختلف شرکت حمل کننده داده می‌شود. البته ۳ نسخه اصلی بارنامه هوایی در اختیار شرکت حمل و نقل هوایی، گیرنده کالا و فرستنده قرار می‌گیرد. اگرچه در سال های اخیر، تعدادی از شرکت‌های هواپیمایی، دیگر از بارنامه های کاغذی استفاده نمی‌کنند و به مشتریان خود اجازه دسترسی به بارنامه‌های الکترونیکی می‌دهند. از انواع بارنامه هوایی می‌توان به بارنامه مستر و بارنامه هاوس اشاره کرد که در ادامه مطلب با آن‌ها آشنا خواهیم شد.
بارنامه مستر چیست
بارنامه مستر MAWB (Master Air Waybill) که با نام بارنامه اصلی یا سند مادر هم شناخته می‌شود، یکی از اسنادی است که شرکت‌های هوایی در ازای دریافت محموله از شرکت‌های حمل و نقل فورواردی یا کانسولیدیت و تحویل آن در مقصد مشخص، صادر می‌کنند. توجه داشته باشید که به طور معمول، گیرنده مشخص شده در بارنامه مستر، شرکت طرف قرارداد با فورواردر در محل مبدا حمل می‌باشد. در واقع می‌توان گفت که بارنامه مستر، قراردادی ما بین شرکت حمل و نقل فورواردی و شکرت حمل و نقل کریری است. این اسناد دارای یک شماره سریال 11 رقمی هستند که برای بررسی وضعیت تحویل، موقعیت فعلی و رزرو به کار می‌روند. این 11 عدد بر اساس مناسبات زیر مشخص می‌شوند:
- هر ایرلاینی دارای یک کد 3 رقمی است که در ابتدای شماره سریال بارنامه مستر قرار می‌گیرد. بنابراین شرکت هواپیمایی صادرکننده سند مشخص خواهد بود
- 7 رقم بعدی به شماره محموله مربوط می‌شود
- رقم آخر به عنوان رقم کنترل شناخته می‌شود که بر اساس محاسباتی طولانی به دست آمده و کمتر از 6 خواهد بود
بارنامه هاوس چیست
بارنامه هاوس یکی از اسنادی است که با نام بارنامه فرعی نیز از آن یاد می‌شود. شرکت های فورواردر در ازای دریافت بار از فرستنده اصلی کالا و حمل آن به مقصد مشخص شده، چنین سندی را صادر می‌کنند. در نتیجه گیرنده مشخص شده در بارنامه هاوس، همان گیرنده واقعی کالا خواهد بود.
تفاوت بارنامه مستر و هاوس
بارنامه مستر و بارنامه هاوس از لحاظ اعتبار کاملاً مشابه یکدیگر هستند و لازم است به این نکته توجه کنیم که گیرنده کالا در بارنامه هاوس در واقع همان مالک اصلی کالا است. اما بارنامه مستر از این جهت بر بارنامه هاوس تقدم دارد که توسط ایرلاین‌ها در قبال تحویل بار صادر می‌شود و در واقع این محموله تا زمان رسیدن به مقصد، در کنترل خط هوایی خواهد بود و شرکت فورواردر نیز امکان دسترسی به آن را نخواهد داشت.
از طرف دیگر، شرکت های تجمیع کننده، برای بهره مندی و کسب سود بیشتر، چند محموله مختلف را که مبدا، مقصد و تاریخ بارگیری یکسانی دارند را در یک کلاس ارزان قیمت جمع می‌کنند. در نتیجه به ازای تحویل این محموله‌ها به ایرلاین، یک بارنامه مستر صادر شده و برای هر کدام از صادرکنندگان یک بارنامه هاوس جداگانه برای اخذ محموله‌ها صادر می‌شود. لازم به ذکر است که شرکت های تجمیع کننده می‌توانند سرویس‌های بهتر و مقرون به صرفه‌تری را نسبت به شرکت‌های فورواردر ارائه دهند.
همچنین پس از آن که شرکت‌های فورواردر توانستند اعلامیه ورود کالا به مقصد را از ایرلاین دریافت کنند، باید پس از جمع‌آوری مدارک لازم، آن‌ها را به گیرنده اصلی کالا تحویل دهند و هزینه‌های ارسال محموله را دریافت کنند. با توجه به اینکه نام این شرکت‌ها در بارنامه مستر به عنوان گیرنده اصلی ذکر شده است، لذا صاحبان واقعی کالا نمی‌توانند بدون تسویه حساب مالی با شرکت‌های فورواردر، مدارک خود را از ایرلاین دریافت کنند. در نتیجه بارنامه مستر به نوعی ضامن تسویه حساب مالی با شرکت های فورواردر خواهد بود.
اهمیت بارنامه مستر
بارنامه مستر جز اسنادی است که بین فرستنده و شرکت حمل و نقل تنظیم شده و تاییدی بر تحویل کالا به مقصد مورد نظر است. پیش از آن که حمل کالا آغاز شود، این بارنامه باید تکمیل شود و توسط طرفین مورد امضا قرار بگیرد تا قابلیت اجرا داشته باشد. پس از صدور بارنامه مستر یا اصلی، این سند تا موقع تحویل کالا اعتبار داشته و به شخص مسئل بار اجازه می‌دهد تا در صورت عدم پرداخت مواجب، پیش از زمان رسیدن بار به مقصد، از تحویل آن جلوگیری کند.
همچنین بارنامه مستر، گواهی دریافت کالا با شرایط مشخص شده در سند می‌باشد. در نتیجه این ضمانت وجود دارد که محموله به شکل سالم و ایمن به مقصد برسد. در واقع اگر صدمه و آسیبی به محموله وارد شود، شرکت حمل و نقل مجبور است هزینه خسارت آن را جبران کند. لازم به ذکر است که بارنامه مستر قابلیت استفاده در مراجع قضایی را دارد.
یکی دیگر از مواردی که موجب اهمیت این اسناد شده است، می‌توان به امکان مراجعه به سامانه کد رهگیری بارنامه و پیگیری محموله، از طریق وارد کردن شماره بارنامه هوایی و کسب اطلاعات دقیق در خصوص موقعیت و محل تحویل آن اشاره کرد.
بارنامه مستر چه نقشی در ترخیص کالا ایفا می‌کند؟
پیش از هر چیز، بهتر است اطلاع داشته باشید که قوانین مربوط به حمل و نقل هوایی کالاهای مختلف با یکدیگر متفاوت است. برای نمونه، برخی از کالاها نیاز به اعمال اقدامات و مراقبت‌های ویژه دارند و برخی باید در کوتاه‌ترین زمان ممکن به مقصد تحویل داده شوند. بر همین اساس، زمان ترخیص کالا یک امر بسیار جدی در خدمات شرکت حمل و نقل هوایی است. به همین دلیل، در بارنامه مستر مشخص می‌شود که محموله حاوی چه نوع کالایی است و همین موضوع در زمان ترخیص آن تاثیرگذار است.
جمع‌بندی
در این مطلب از وبلاگ ستاره آبی دریا با بارنامه مستر و تفاوت ان با بارنامه هاوس آشنا شدیم. بارنامه‌ها یکی از اسنادی هستند که در انواع روش حمل و نقل اعم از حمل و نقل دریایی و هوای مورد نیاز هستند و بدون آن امکان حمل کالا وجود ندارد. یکی از انواع این اسناد، بارنامه هوایی است که خود شامل بارنامه مستر و بارنامه هاوس می‌شود. این قرارداد ما بین شرکت‌های کریر و فورواردر بسته می‌شود و بر اساس آن مالکیت کالا به شرکت حمل کننده کالا اعطا می‌شود. در ادامه مطلب به تفاوت این دو نوع بارنامه اشاره کردیم و با اهمیت آن آشنا شدیم.
