مفهوم ترانزیت چیست؟ ترانزیت داخلی و خارجی

مفهوم ترانزیت چیست؟ واژه ترانزیت Transit یک اصطلاح لاتین است. در زبان‌های انگلیسی و فرانسه معادل کلمه جابجایی، عبور دادن و یا منتقل کردن می‌باشد. در فرهنگ لغت آکسفورد، کلمه Transit به معنای انتقال دادن افراد یا اشیا از یک نقطه به نقطه‌ای دیگر تعریف شده است. در زبان فارسی، واژه ترانزیت یک اصطلاح حقوقی و مرتبط با رویه‌های گمرکی است. کلمه و مفهوم ترانزیت بسیار پرکاربرد است و به گوش همه ما کلمه‌ای کاملا آشنا است. این وجود، گاهی برخی فعالان عرصه حمل‌ونقل یا افرادی که با امور صادرات و واردات سر‌‌وکار دارند، مفهوم ترانزیت را در معنای صحیح استفاده نمی‌کنند.

این مساله باب این است که به مفهوم درست و حقوقی اصطلاح ترانزیت بپردازیم. همچنین انواع ترانزیت و مدل‌های آن را به شما شرح دهیم. از شما دعوت می‌کنیم  با وب‌سایت بی‌اس‌ال همراه ما باشید:

مفهوم ترانزیت چیست؟

حتی اگر به صورت تخصصی با حمل‌ونقل کالا و یا امور گمرکی آشنا نباشید، احتمالا بارها کلماتی مانند ترانزیت کالا، راننده ترانزیت، ماشین ترانزیت و موارد مشابه را، چه از زبان افراد مختلف و چه در رسانه‌ها، شنیده‌اید.

خیلی از افراد تراتزیت را معادل صادرات و یا واردات کالا در نظر می‌گیرند. حتی اگر در سایت‌های مختلف سرچ کنید، می‌بینید گاهی به اشتباه، اصطلاح ترانزیت داخلی را به معنای حمل بار بین شهرهای داخلی توسط شرکت‌های باربری و سیستم حمل داخلی تعریف می‌کنند!

در حالی که چنین تصوری از مفهوم ترانزیت کالا، به طور کلی، اشتباه است. یا با چیزی که در قوانین گمرکی کشور تعریف شده، کاملا متفاوت است.

اجازه دهید تعریف ساده‌ای از مفهوم ترانزیت و تفاوت آن با صادرات و واردات بیان کنیم.

مفهوم ترانزیت 

تفاوت ترانزیت با صادرات و واردات

در عرف گمرکی کشور، گاهی یک شخص صادرکننده، کالای تولید داخل را به کشوری دیگر صادر می‌کند. پس در موضوع صادرات، مبدا کالا کشور ایران و مقصد آن یک کشور خارجی دیگر است. در واقع، گیرنده کالا، مشتری کالای ایرانی است. احتمالا مشهورترین مثال ممکن، می‌تواند همان صادرات نفت از کشور باشد.

اما در حالت برعکس، ممکن است شخص وارد کننده، کالایی را از یک کشور خارجی به داخل ایران و برای مصرف افراد داخل کشور وارد کند.

پس در قوانین گمرکی، یک صادارت وجود دارد و یک واردات . صادارت و واردات کالا می‌تواند دائمی یا موقت باشد. به این معنی که ممکن است یک کالا به صورت موقت و تنها برای نشان دادن نمونه کار به مشتری صادر شود.  یا برای حضور در یک نمایشگاه بین‌المللی صاده شده و پس از آن، مجددا به کشور مرجوع شود.

صادرات و واردات کالا که اصطلاحاتی آشنا هستند و مختصرا توضیح داده شد. اما یک رویه‌ی گمرگی دیگر هم در قوانین دنیا وجود دارد که عبارت است  از ترانزیت Transit.

مفهوم ترانزیت 

بر خلاف تصور بسیاری از افراد، ترانزیت کالا، با صادارت و واردات کالا کاملا متفاوت است. در واقع در بحث ترانزیت، نه مبدا کالا کشور ما است و نه مقصد آن!

یعنی یک کالا از کشور A به مقصد کشور B حرکت می‌کند. در طول مسیر رسیدن به مقصد از برخی کشورها از جمله کشور ما ترانزیت می‌شود. همچنین، بابت آن باید عوارض گمرکی یا حق ترانزیت پرداخت شود.

بد نیست بدانیم که ترانزیت یکی از منابع درآمدی بسیار خوب و پایدار برای هر کشوری است. به طوری که اقتصاد برخی از کشورها به جای اینکه بر مبنای صادرات تولیدات داخلی بچرخد، کاملا وابسته به ترانزیت کالا است. کشورهای امارات و سنگاپور دو نمونه بسیار معروف از هاب ترانزیت در منطقه خود هستند.

در سال‌های گذشته، تلاش زیادی شده که با توجه به موقعیت بسیار ویژه ایران در منطقه خاورمیانه، قوانین، تسهیلات و امکانات مورد نیاز فراهم شود و موضوع ترانزیت کالا از کشور گسترش پیدا کند. تزانزیت کالا می‌تواند به یک منبع درآمد مطمئن و پایدار برای کشور تبدیل شود.

جاده تاریخی و بسیار معروف ابریشم که از کشور ما هم عبور می‌کرده و مسیر عبور کالاهایی مانند ابریشم از چین به اروپا بوده، یک نمونه مشهور از ترانزیت کالا در قدیم است.

انواع ترانزیت

از لحاظ قلمرو گمرکی، ترانزیت به دو شکل ترانزیت داخلی و ترانزیت خارجی تقسیم‌بندی می‌شوند.

• ترانزیت خارجی

ترانریت خارجی در عرف گمرکی کشور به معنای عبور یک بار یا یک کالا از یک نقطه مرزی یا گمرکی کشور و خروج آن از کشور از طریق گمرک است. این شیوه از ترانزیت به تفصیل در بالا تشریح شد. در مقابل ترانزیت خارجی، اصطلاح ترانزیت داخلی هم وجود دارد که در ادامه توضیح داده می‌شود.     

• ترانزیت داخلی یا پاساوان

با توجه به تعریفی که از مفهوم ترانزیت ارائه شد، تراتزیت به معنای انتقال کالا بین دو کشور خارجی از مسیر قلمرو و مرزهای کشور ماست. اما ترانزیت داخلی که به آن پاساوان هم گفته می‌شود به چه معنا است؟

گاهی یک وارد کننده، کالا و باری را از یک نقطه مشخص وارد کشور می‌کند، اما به دلایل مختلفی امکان ترخیص کالای خود و وارد کردن آن به داخل بازارهای کشور از همان گمرک وجود ندارد. به عنوان مثال، وارد کننده، کالای خود را وارد گمرک بندرعباس کرده است. اما به دلیل ترافیک و حجم بالای بار در این گمرک، تا مدتی امکان ترخیص کالا برای مالک بار، وجود ندارد.

بر اساس ماده 60 قانون گمرکی کشور یا به درخواست صاحب بار و یا به تشخیص گمرک، این محموله بار به یک گمرک دیگر کشور مثلا سرخس منتقل می‌شود تا امور گمرکی و ترخیص کالا در آن نقطه انجام شود. در اینجا عبور کالا، از گمرک بندرعباس به گمرک سرخس را ترانزیت داخلی یا پاساوان می‌گویند.

امور اداری و پرداخت حقوق گمرکی در نقطه‌ی مقصد صورت می‌گیرد و بعد از آن واردات قطعی صورت می‌گیرد.

هزینه‌ ترانزیت داخلی

همان طور که قبلا هم اشاره کردیم، برخی افراد ترانزیت داخلی را با باربری و حمل‌ونقل کالا بین نقاط مختلف کشور اشتباه می‌گیرند. طبق قانون اگر درخواست ترانزیت داخلی به خواست مالک بار باشد، حق بیمه و خسارات احتمالی وارده به بار در حین ترانزیت کالا به عهده خود اوست. اما در صورتی که ترانزیت داخلی به صلاح‌دید گمرک صورت پذیرد، محافظت از بار و هم پرداخت هزینه‌ها، به عهده گمرک کشور است.

انواع ترانزیت از لحاظ شیو‌ه حمل بار

از لحاظ حمل بار و شیوه عبور آن، ترانزیت می‌تواند مانند هر جابجایی دیگری به صورت زمینی، دریایی یا ریلی  و یا به صورت مختلطی از این شیوه‌ها انجام پذیرد. ممکن است بار از یک نقطه کشور به صورت ریلی یا جاده‌ای وارد شده و بعد به صورت حمل و نقل دریایی از یکی از بنادر کشور ترانزیت شود.  

ترانزیت ریلی

ترانزیت ریلی به حمل بار و کالا با قطارهای باری از طریق خطوط ریلی گفته می‌شود. ترانزیت ریلی بسیار مقرون به صرفه است. با این وجود، این شیوه، به خطوط آهن وابسته است و امکان استفاده از آن در همه‌ی نقاط کشور وجود ندارد. ترانزیت ریلی تنها در نقاطی انجام می‌شود که دارای خط آهن باشند.

 ترانزیت هوایی

ترانزیت هوایی، یکی از پر کاربردترین و البته سریع‌ترین شیوه‌ ترانزیت است. خصوصا این روش برای محصولات پزشکی و دارویی، یا خواربار و کشاورزی، بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرد. زیرا این گونه مواد، با گذشت زمان مشمول فساد می‌شوند و کیفیت آن‌ها از دست می‌رود.

همچنین کالاهایی که از نظر حجم کوچک هستند نیز، با روش ترانزیت هوایی جابجا می‌شوند.

ترانزیت هوایی ، یکی از عمده‌ترین روش‌های کسب درآمد برای هر کشوری محسوب می‌شود.      

ترانزیت زمینی

جابجایی کالا  با استفاده از خطوط جاده‌ای، ترانزیت زمینی یا جاده‌ای است. کامیون‌ ترانزیت، که همه‌ی ما نمونه‌های آن را در جاده‌ها دیده‌ایم، از آشناترین تصاویر ترانزیت زمینی است.

این روش، بسیار مقرون‌به‌صرفه و بسیار پرکاربرد است. زیرا دسترسی آن بسیار آسان‌تر از روش‌های دریایی، هوایی یا آبی است.

ترانزیت زمینی، کاربرد گسترده‌ای بین کشورهای نزدیک به‌هم دارد.

ترانزیت دریایی

ترانزیت دریایی را می‌توان قدیمی‌ترین نمونه‌ی ترانزیت در جهان دانست. این روش، از دیرباز رواج داشته و هنوز هم از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. ترانزیت کالا با استفاده از کشتی، قایق یا لنج، به ترانزیت دریایی مشهور است.

ترانزیت دریایی برای کشورهایی قابل استفاده است که دسترسی به دریای آزاد دارند و یا مرز آبی گسترده‌ای با یکدیگر دارند. به عنوان مثال، کشور ما ایران، از شمال با کشورهای شمالی دریایی مشترک دارد. ایران همچنین از جنوب، از طریق دریای عمان و خلیج فارس، دسترسی به آب‌های آزاد جهان دارد.

ترانزیت دریایی یکی از روش‌های مهم در جابجایی نفت و فرآورده‌های نفتی است. همچنین از نظر اقتصادی، بسار مقرون‌به‌صرفه نیز هست.

سخن پایانی

دنیای امروز، عصر ارتباطات است و ترانزیت ، صادرات یا واردات کالا، امری ضروری و اساسی برای هر کشوری است. ترخیص کالا از گمرک و ترانزیت آن چه از نوع داخلی باشد و چه خارجی، امری تخصصی و بسیار مهم است. انتخاب شرکت‌های حمل‌ونقل بین‌المللی مناسب و کاربلد که در این زمینه تخصص و دانش کافی دارند، به شما کمک می‌کنند تا روال ترانزیت کالا یا ترخیص آن را به شیوه‌ی درست و اطمینان‌بخشی انجام دهید.

ازین که تا پایان همراه این مقاله بوده‌اید از شما سپاسگزاریم. امیدواریم مطالب بیان شده، برایتان مفید و سودمند واقع شده باشد.

شرکت بین‌المللی حمل‌ونقل کالا BSL ستاره‌ آبی دریا با داشتن کادری مجرب و متخصص و همچنین سابقه‌ی درخشان در امر حمل‌ونقل بین‌المللی کالا و ترانزیت داخلی و ترانزیت خارجی ، آماده‌ی خدمت‌رسانی به شما عزیزان می‌باشد. در صورت تمایل، لطفا با کارشناسان BSL تماس بگیرید.