مقدمه
کشتیرانی یکی از راههای مهم و اساسی برای برقراری ارتباط در میان کشورها می‌باشد. با وجود افزایش سفر‌های هوایی و استفاده مردم از خطوط هوایی اما هنوز خطوط کشتیرانی از اهمیت ویژ‌ه‌ای برای جابه‌جا کردن، افراد در سفرها و کالا‌های متفاوت در سرتاسر جهان دارد. به‌ویژه در تجارت‌‌های بین‌المللی استفاده از خطوط کشتیرانی از اهمیت زیادی برخوردار است.
خطوط کشتیرانی چیست
خطوط کشتیرانی به عمل حمل و نقل کالاها با استفاده از کشتی‌‌های بزرگ و اقیانوس‌پیما با ظرفیت بسیار زیاد و زمان‌بندی‌‌های دقیق و از قبل مشخص شده گفته می‌شود. امروزه در سرتاسر جهان نزدیک به 400 خطوط کشتیرانی بزرگ و معتبر وجود دارد که به‌صورت هفتگی درخواست تمامی بنادری که درخواست سرویس کنند را تامین می‌کنند. خطوط کشتیرانی غالبا به‌وسیله کشتی‌‌های کانتینری و کشتی‌‌های Roll on/Rolloff، تفریبا نزدیک به 60% از کالا‌های با حجم بین المللی را جابه‌جا می‌کنند.
انواع خطوط کشتیرانی
انواع و تقسیم‌بندی خطوط کشتیرانی به دو عامل زیر بستگی دارد.
- اندازه و حجم بار یا محموله
- مستمر و منظم بودن تقاضا
خطوط کشتیرانی ترمپ (Tramp shiping)
زمانی که تمامی حجم بار یا محموله خیلی بزرگ باشد و فضای کل کشتی را اشغال کند، استفاده‌کنندگان از کشتی (مالک کالا یا دریافت کننده کالا) مجبور است از یک کشتی به‌طور کامل برای جابه‌جایی محموله خود استفاده کند. به خطوط کشتیرانی‌هایی که این خدمات را ارائه کنند، خطوط ترمپ یا نامنظم می‌گویند. در این مورد مالک کالا با مالک کشتی قرارداد حمل می‌بندد و اصطلاحا کشتی را به‌طور کل اجاره می‌کند.
درواقع این کشتی‌ها در مسیر‌های معینی حرکت نمی‌کنند و برنامه‌‌های از قبل معین شده‌ایی ندارند و برنامه سفرها و حمل و نقل‌هایشان با توجه به درخواست مالکان و موقیت بار انجام می‌شود. بیشتر کشتی‌‌های خطوط کشتیرانی ترمپ برای بهره‌برداری جهانی استفاده می‌شود و معمولا دارای سفر‌های تکراری در یک مسیر معین نیستند.
هر سفر دریایی بصورت مجزا انجام می‌شود. بازار کشتیرانی ترمپ بازاری پر از مالکان کشتی و اجاره‌کنندگان کشتی است که این امر باعث به‌وجود آمدن بازاری رقابتی و آزاد شده است. خطوط کشتیرانی ترمپ با توجه به متغیر بودن میزان تقاضا در بازار و نوسانات بازار، می‌تواند بسیار پر ریسک باشد.
خطوط کشتیرانی لاینر (Liner)
زمانی که کالای مورد نظر به اندازه کل کشتی نباشد و فضای کل کشتی از کالای یک فرد کاملا پر نشود. مالک کالا در این حالت دو انتخاب دارد یا باید هزینه اجاره کل کشتی را بدهد، به این معنی که باید هزینه جا‌های خالی باقی مانده را هم بپردازد، یا ممکن است فقط هزینه بخشی که کالای وی آن را پر کرده است بدهد. در صورت انتخاب مورد دوم باید کشتی را با افراد دیگر تقسیم کند.
به این نوع کالاها که تمامی کشتی را پر نمی‌کند، کالا‌های متفرقه (General cargo) گفته می‌شود. اما در زمانی که فردی پیدا نمی‌شود تا کشتی را با افراد دیگر سهیم شود و مالک کالا با مشکل نبود مالکان دیگر برای سهیم شدن در کشتی مواجه می‌شود، به ویژه در زمانی که کالا‌های بسیار کوچکی دارند چه باید کرد؟ خطوط کشتیرانی هستند که خدماتی برای این نوع از مالکان کالا ارائه می‌دهند.
لاینر
به این خطوط کشتیرانی که به‌طور منظم چنین خدماتی ارائه می‌دهند کشتیرانی خطوط منظم یا (Liner Shipping) می‌گویند. سیستم عملیاتی در این خطوط، هم باید کشتی‌ها را مدیریت کند و هم مدیریت بار را بر عهده دارند. شرکت‌‌های کشتیرانی لاینر عموما بسیار بزرگ‌تر و پیچیده‌تر نسبت به شرکت‌‌های ترمپ هستند، زیرا برای فراهم کردن خدمات منظم و مستمر به مشتریان نیاز به کشتی‌‌های بسیار بیشتری دارند. از طرفی دیگر با توجه به کوچک بودن بارها و تعداد زیاد آنها این نوع خطوط کشتیرانی با تعداد زیادی از مالکان و مشتریان مواجه هستند و باید آنها را مدیریت کنند. یکی از نیاز‌‌های اصلی این شرکت‌ها ایجاد نمایندگی‌هایی در تمامی بنادر برای مراجعه مالکان و ارائه خدمات خطوط کشتیرانی به آنها می‌باشد.
مدیریت و هماهنگی در این نوع خطوط کشتیرانی بسیار مهمتر از خطوط ترمپ می‌باشد. ارائه خدمات لجستیکی و پشتیبانی برای مشتریان در این نوع خطوط اهمیت بالایی دارد. شرکت‌‌های لاینر به صورت سیستمی و شبکه‌ای در بنادر می‌باشند و گاها بعضی از خطوط لاینر خدمات مربوط به بنادر را نیز به عهده می‌گیرند. همچنین برخی از این خطوط خدمات حمل و نقل زمینی را نیز گاها برعهده می‌گیرند. از مشکلات موجود در این شرکت‌ها می‌توان به عدم توازن تجارت دریایی، نگهداری کانتینرها، تعویض کانتینرها و …اشاره کرد.
اصطلاحات معروف خطوط کشتیرانی
در سیستم کشتیرانی از اصطلاحات خاصی استفاده می‌شود که در این بخش با برخی از آنها آشنا می‌شویم.
چارتر پارتی
قراردادی که بین مالک بار و خطوط کشتیرانی بسته می‌شود و در آن این شرکت‌ها موظف می‌شوند تا بار را در زمان و مشخصی در بندر ذکر شده در این قرارداد تحویل دهند. در مقابل مالک بار موظف می‌شود مبلغ طی شده در قرارداد را طبق شرایط ذکر شده در قرارداد پرداخت کنند.
حمل کننده عمومی (Common carrier)
این مدل از حمل‌کنندگان در مسیر‌های خود آگهی می‌دهند و کالای مشتریانی که تقاضای وسیله‌های برای حمل و نقل دارند را حمل می‌کنند.
حمل کنندگان بدون کشتی Non vessel owning carriers
حمل کنندگان بدون کشتی، به افرادی گفته می‌شود که خدمات کشتیرانی‌‌های مختلف را می‌خرند و بدون داشتن کشتی برای خود خدمات آن را ارائه می‌دهند. در واقع این شرکت‌ها بعنوان واسط‌های میان مشتری و مالکان اصلی کشتی هستند.
حمل کننده خصوصی Private carrier
در این مدل از ارائه خدمات قرارداد خاصی میان خطوط کشتیرانی و مشتریان بسته می‌شود، که بند‌های موجود در آن با سایر قرارداد‌های معمولی متفاوت است.
فرستنده کالا Shipper
در مورد همانطور که از نام آن هم مشخص است به شخصی که ارسال کننده بار است، فرستنده یا (Shipper) می‌گویند.
بارفرابر Freighy forwarder
بارفرابر، در واقع واسط‌های در میان خطوط کشتیرانی و مشتریان می‌باشد که می‌توانند خدمات متفاوت و متنوع‌های داشته باشند.
- مشاوره درباره مسیر و روش حمل و نقل
- رزرو کشتی یا فضای مورد نیاز برروی کشتی
- تهیه اسناد و مدارک برای بنادر و گمرک
- بسته‌بندی، ترخیص، انبارداری و انجام امور مربوط آن
- بسته‌بندی و باربندی کانتینرها
در حقیقت بارفرابران، همان NVOC هستند.
گیرنده کالا Consignee
این مورد هم همانگونه که از اسم آن معلوم است، افرادی هستند که کالا برای آنها ارسال می‌شود.
ICD
ICD یا بندر خشک یک ترمینال کانتینری و درون سرزمینی است که تمام امکانات یک ترمینال بندری را دارد.
LCL
به کانتینری که کالا‌های موجود در آن چندین صاحب دارند LCL می‌گویند.
FCL
به کانتینری که کالا‌های موجود در آن یک صاحب دارد FCL می‌گویند.
IMS
سیستم مدیریت اطلاعات
B/L
بارنامه
مزایای حمل و نقل دریایی
همانطور که در بخشهای قبلی بیان شد امروزه خطوط کشتیرانی از اهمیت بسیار زیادی در تجارت‌‌های بین المللی برخوردار است. در ادامه به برخی از مزیت‌‌های استفاده از خطوط کشتیرانی می‌پردازیم.
قیمت مقرون به‌صرفه
از ویژگی‌ها و مزایای خوب استفاده از خطوط کشتیرانی که می‌توان به هزینه پایین استفاده از خطوط کشتیرانی اشاره‌کرد. دلیل آن هم هزنیه کم نگهداری و تعمییرات کشتی‌ها می‌باشد. شاید برایتان جالب باشد که بدانید هزینه‌‌های استفاده از خطوط کشتیرانی و حمل و نقل دریایی بسیار پایین‌تر از حمل و نقل جاده‌ای است.
حجم بالای کالا‌های اساسی
یکی از قابلیت‌های استفاده از این روش حمل نقل، امکان حمل و نقل کالا‌های بسیار بزرگ و حجیم توسط کشتی‌ها می‌باشد. این در صورتی است که برای انتقال این کالاها، هزینه بسیار کمی پرداخت می‌کنید.
امکان حمل و نقل کالاها در هر شرایطی
زمانی که شرایط خاص جوی مانند برف، باران و سایر موارد باعث از کار افتادن حمل و نقل زمینی یا هوایی می‌شود تنها راهی که باقی می‌ماند حمل و نقل دریایی و استفاده از خطوط کشتیرانی می‌باشد.
روشهای ارسال کالا در خطوط کشتیرانی
شاید بتوان روشهای مختلف ارسال کالا را جزو ویژگی‌‌های خوب این سیستم دانست. هرکدام از این روش‌ها، کاربرد‌های خود را دارد که در ادامه به معرفی آن می‌پردازیم.
روش چارترینگ
در این روش اختیار و کنترل کشتی یه کل در اختیار مشتری در می‌آید. در این روش معمولا کالاهایی که دارای حجم زیادی هستند. جزئیات این حمل و نقل براساس قرارداد چارتر به ثبت می‌رسد.
روش ارسال ترانشیپ
گاهی اوقات که ترخیص کالا در یک گمرک امکان‌پذیر نیست بهترین راه در این زمان انتقال بار به گمرک دیگر می‌باشد. با توجه به این روش مشکلی برای خطوط کشتیرانی برنمی‌آید. از مزایای این روش می‌توان به امکان دور زدن تحریم‌‌های اعمال شده بر کشور مقصد نام برد.
روش ارسال کراس استافینگ
روش کراس استافینگ هم دقیقا مانند روش قبلی می‌باشد اما تفاوت آن این است که در این روش کانتینر‌های حاوی بار به کشتی دیگری برای حمل و نقل انتقال می‌یابند.
سخن پایانی
در این مطلب از سایت ستاره آبی دریا با شما همراه بودیم. در حال حاضر یکی اساسی‌ترین راههای ارتباط بین کشورها و همچنین تجارت بهتر در سطح جهانی استفاده از سیستم حمل و نقل مقرون و سریع است. درحال حاضر می‌توان گفت حجم بسیار زیادی نقل و انتقال‌‌های کالاها از طریق آب‌‌های آزاد و دریاها انجام می‌شود.
خطوط کشتیرانی این امکان را به همه می‌دهد تا تجارت خود را بهبود ببخشند. همچنین لازم به ذکر است که با توجه به الزام رعایت استفاده از استانداردها و قوانین بین‌المللی، حمل و نقل توسط خطوط کشتیرانی از امنیت بالایی برخوردار است و به ندرت پیش می‌آید که کشتی در دریا غرق شود. البته گاهی امکان دارد که برخی از این سفر‌های دریایی حتی تا یکسال طول بکشد یا در شرایط خاص جوی مشکلاتی برای حمل و نقل به وحود بیاید که این از معایب استفاده از خطوط کشتیرانی است. این مطلب از وبلاگ شرکت ستاره آبی درباره خطوط کشتیرانی و روشهای مختلف آن صحبت کردیم.
