امروزه یکی از صنایع بسیار مهم، برای ارتباط بین کشورها و انجام تجارت‌های بین المللی، صنعت حمل و نقل می‌باشد. برای حمل و نقل قوانین مشترکی مابین تمامی کشورهای جهان وجود دارد که به صورت خاص و توافقی ایجاد شده‌اند. این قوانین بالغ بر 60 کنوانسیون، پروتکل و موافقت‌نامه‌هایی هستند که مورد تایید تمامی کشورها می‌باشند. در ادامه با این قوانین حمل و نقل بین المللی آشنا میشویم.
امروزه شرکت‌های بسیار زیادی در ایران و جهان وجود دارند که خدمات متنوعی را در زمینه حمل کالاهای گوناگون به سراسر کشورهای خارجی ارائه می‌کنند. این کالاها که از مرزهای یک یا چند کشور برای رسیدن به مقصد خود، عبور می‌کند، در فرآیندهای مختلف ترانزیت قرار می‌گیرد. این قوانین در بندهای گوناگون، برای حمل و نقل زمینی، دریایی و هوایی ایجاد شده‌اند که در ادامه برخی از آن‌ها را معرفی می‌کنیم.
قوانین حمل و نقل بین المللی
همانطور که بیان شد، برای حمل و نقل قوانین بسیار زیادی وجود دارد که تمامی بازرگانان برای ترانزیت بارهای خود باید آن‌ها را رعایت کنند. اما برخی قوانین هم مختص کشورها است که با تبعیت از همان قوانین بین المللی تعیین شده است. به این دسته از قوانین که در داخل همان کشور لازم الاجرا هستند، قوانین گمرکی می‌گویند. همچنین در میان بازرگانان اصطلاحات خاصی وجود دارد که با توجه به مقررات رسمی اتاق بازرگانی تفسیر می‌شوند.
کنوانسیون TIR
کنوانسیون TIR به مجموعه‌ای از قوانین حمل و نقل بین المللی اطلاق می‌شود که وسایل نقلیه کشورهای عضو این کنوانسیون در مرز کشورها مورد بازرسی قرار نمی‌گیرند، مگر در مواقع خاص و یا مشکوک. این کنوانسیون در سال 1949 به اجرا در آمد و پس از آن بارها مورد اصلاح قرار گرفت تا در سال 1978 به صورت قانون به اجرا در آمد. البته بعد از این سال نیز بارها مورد تجدید نظر و اصلاح قرار گرفت. در این دسته از قوانین، بارهایی که از یک کشور فقط عبور می‌کنند نیازی به پرداخت عوارض و یا حقوقی به آن کشور ندارند. این سیستم تمامی کشورهای اروپایی، شمال آفریقا، خاور نزدیک و خاور دور را شامل می‌شود. همچنین کشورهایی مانند آمریکا، کانادا، شیلی و اروگوئه و برخی دیگر از کشورهای آمریکای جنوبی در این کنوانسیون عضو هستند.
کنوانسیون CMR
کنوانسیون CMR، مجموعه‌ای از قوانین حمل و نقل بین المللی است که وظیفه نظارت بر روابط بین حمل کننده، فرستنده و گیرنده را بر عهده دارد. این کنوانسیون، تمامی روش‌های حمل و نقل بین المللی و همچنین در روش‌های خاص ترکیبی، به شرطی که کالا از وسایل نقلیه جاده‌ای تخلیه نشود، قابلیت اجرایی دارد. این کنوانسیون مهم‌ترین راهنمای مجریان حمل و نقل بین المللی کالاها می‌باشد که خط و مشی، وظایف و تمامی مسئولیت‌های آن‌ها را در قبال بار و صاحبان آن مشخص می‌کند.
کنوانسیون کالاهای خطرناک ADR
این مجموعه از قوانین، در جهت یکسان سازی و هماهنگی حمل و نقل کالاهای خطرناک در سطح قاره اروپا به کار می‌رود که این امر تا حد زیادی محقق گردیده است. این دسته از قوانین در سال 1956 و پس از جنگ جهانی دوم، توسط کشورهای عضو اتحادیه اروپا، که در آن سال حدود 12 کشور بودند، پایه ریزی شد. اما در حال حاضر بیش از 36 کشور آن را پذیرفته‌اند.
موافقت ترانزیت تجاری سازمان همکاری اقتصادی ECO
به مجموعه‌ای از قوانین بین المللی بین کشورهای عضو آن اطلاق می‌شود. این دسته از قوانین در سال 1352 توسط ایران، ترکیه و پاکستان پایه گذاری شد و اکنون 10 عضو دارد. اکو مخفف نام یک سازمان اقتصادی منطقه‌ای است (Economic Cooperation Organization). از اهداف اصلی این کنوانسیون می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
- ارتقا سطح توسعه اقتصاد پایدار و افزایش زندگی و رفاه جوامع
- افزایش تجارت درون منظقه‌ای و فرا منطقه‌ای و همچنین حذف موانع تجاری
- تلاش برای ادغام تجارت کشورهای منطقه با تجارت جهانی و ارتقای همکاری‌های احتماعی، اقتصادی، فنی و علمی
- توسعه زیر بناهای ارتباطات و حمل و نقل
- تدوین برنامه مشترک برای توسعه منابع انسانی و بهره‌برداری بهتر از منابع طبیعی
قانون هارتر
قانون هارتر به مجموعه‌ای از قوانین گفته می‌شود که به منظور جلوگیری از سواستفاده صاحبان کشتی و حمل کنندگان دریایی به کار می‌رود. این دسته از قوانین در قرن 19 و با پیشرفت‌های عظیم در بازرگانی جهان به وجود آمد و موجب رونق حمل و نقل دریایی و کشتیرانی شد.
رونق حمل و نقل با استفاده از کشتی‌ها باعث شد تا صاحبان کشتی آزادی عمل بیشتری داشته باشند و با گنجاندن معاف کننده از مالیات خود را از مسئولیت‌های مختلف مبرا بسازند، حتی در برخی موارد و شرایط خاص، خسارت‌هایی که در اثر سهل‌انگاری خود آن‌ها یا خدمه آن‌ها ایجاد می‌شد را پرداخت نکنند و بارنامه‌هایی را به صاحبان بار تحمیل می‌کردند. در چنین شرایطی و برای جلوگیری از این سواستفاده‌ها، کنگره آمریکا قانون هارتر را در سال 1893 به اجرا در آورد.
کنوانسیون هیک یا لاهه
کنوانسیون لاهه یا هیک، مجموعه‌ای از قوانین هستند که در جهت یکسان سازی و یکپارچه کردن قوانین دریایی در سراسر به کار برده می‌شوند. این دسته از قوانین حمل و نقل بین المللی، در سال 1921 در شهر هیگ به صورت توافق‌نامه بین کشورهای مختلف پایه ریزی شد و در سالیان بعد چندین بار مورد تجدید نظر و اصلاح قرار گرفت تا در سال 1924 با عنوان کنوانسیون بین المللی در مورد یکپارچه سازی قوانین خاصی مربوط به بارنامه‌ها به اجرا در آمد.
کنوانسیون ویزی و لاهه ویزی
لاهه ویزی مجموعه‌ای از قوانین حمل و نقل بین المللی است که برای حمل کانتینرها به کار می‌روند. همچنین کنوانسیون هامبورگ نیز قوانین اصلاح شده در این کنوانسیون می‌باشد. این دسته از قوانین حمل و نقل بین المللی در ژوئن سال 1963 پذیرفته شد و برخی از موارد بیان شده در آن به شرح زیر می‌باشد.
- نحوه مسئولیت متصدی حمل، در ارتباط با استفاده از پیمانکار مستقل
- اعلام مدت زمان اقامه دعوی علیه متصدی حمل و کشتی در ارتباط با کالا به میزان سال
- اعلام میزان مسئولیت متصدی حمل و نقل و کشتی در مقابل فقدان یا خسارت برای هر بسته حداکثر تا 10000 فرانک
- اعلام میزان مسئولیت خدمه و نمایندگان حداکثر به میزان مسئولیت متصدی حمل
کنوانسیون یورک آنتروپ
کنوانسیون یورک آنتروپ، به دسته‌ای از قوانین گفته می‌شود که در مواقع ضروری بر اساس صلاحدید و نظر کاپیتان کشتی، جهت نجات کشتی، برخی از کالاها را به دریا می‌ریزند. پیش از پیدایش رشته حقوق و بیمه دریایی، ملل و اقوام مختلفی که در سواحل دریای مدیترانه زندگی می‌کردند با اصل خسارت همگانی آشنا بوده و آن را در روابط بازرگانی دریایی رعایت می‌کردند و معتقد بودند که آن چه برای نجات یک کشتی و اموال آن به دریا ریخته می‌شود باید با شرکت همگان جبران شود. اما اینکه کدام قسمت کشتی به آب ریخته شود همواره مورد اختلاف بوده است.
برای جلوگیری از این اختلاف، به کاپیتان کشتی‌ها اختیار تام داده شده تا در صورت بروز هرگونه مشکل، برای نجات کشتی و سایر بارها، با توجه به صلاحدید خود، هر بخش از کالاهای کشتی را طبق تشخیص خود می‌تواند به آب بریزد و در مقابل سایر افراد که بار آن‌ها به دریا ریخته نشده است، موظف می‌شوند تا سهم مشخصی را که با قاعده و قوانین خاصی تعیین می‌شود را به عنوان زیان به افراد زیان‌دیده پرداخت کنند.
کنوانسیون هواپیمایی بین المللی کشوری، شیکاگو
کنوانسیون شیکاگو، قوانین بین المللی است که در طی آن حق حاکمیت تام هر یک از کشورهای عضو را نسبت به فضای هوایی آن کشور به رسمیت می‌شناسند. این مجموعه قوانین حمل و نقل بین المللی در سال 1947 در آمریکا به تصویب رسید که ایران نیز یکی از اولین امضا کنندگان آن بود. این کنوانسیون دارای 22 فصل می‌باشد که مهم‌ترین معاهده مربوط به هوانوردی و حقوق هوایی می‌باشد.
کنوانسیون ورشو
کنوانسیون ورشو، به مجموعه‌ای از قوانین حمل و نقل بین المللی اطلاق می‌شود، که از آن در جهت تعیین مسئولیت افراد در زمینه حمل و نقل توشه یا کالاها را از طریق هواپیماها استفاده می‌کنند. این کنوانسیون دارای 5 فصل می‌باشد که به شرح زیر است.
- تعاریف
- اسناد و مدارک حمل و نقل
- مسئولیت‌های حامل
- مقررات مربوط به حمل و نقل ترکیبی
- مقررات کلی و نهایی
این قوانین حمل و نقل بین المللی توسط 152 کشور در سال 1929 امضا شد و در سال 1933 به اجرا در آمد، تا سال 2015 که یک پروتکل الحاقی به آن افزوده شد و توسط 137 کشور تصویب شد.
کنوانسیون توکیو
به مجموعه‌ای از قوانین وضع شده درباره هواپیماها و اعمال ارتکابی جرایم در هواپیما، کنوانسیون توکیو گفته می‌شود. این دسته از قوانین در سال 1963 در جهت تامین امنیت هواپیماها و آرامش مسافرین یا صاحبان بار پایه گذاری شد و به وسیله آن، اختیاراتی به کاپتان هواپیماها برای جلوگیری از هرگونه ارتکاب جرم در هواپیما داده شد. البته این دسته از قوانین شامل مواردی برای نظارت و موارد دیگر برای پروازها نیز می‌شود.
سخن پایانی
در این مقاله از وب‌سایت ستاره آبی دریا، قوانین حمل و نقل بین المللی را بیان کردیم، تمامی بازرگانان و تجار باید این قوانین را در هنگام انتقال بارهای خود به کشورهای دیگر بدانند و رعایت کنند تا در هنگام ترانزیت بارهای خود به کشورهای دیگر دچار مشکل خاصی نشوند.
