صنعت حمل و نقل در گذر زمان به پیشرفت‌های بزرگی دست پیدا کرد و به عنوان صنعتی تاثیرگذار در زمینه‌های اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی کشورها شناخته شد. امروزه حمل و نقل هوایی و ریلی دو شاخه مهم از صنعت حمل و نقل در دنیا محسوب می‌شوندکه موجب ارتباط شهرها و کشورها با یکدیگر شده است و همچنین تاثیرات خاص خود را بر صنعت گردشگری نیز داشته است. مقایسه حمل هوایی و ریلی در این دو شاخه از صنعت حمل و نقل باعث میشود میزان رشد و توسعه هر یک از دو صنعت در زمینه‌های متفاوت شناخته شود.
در ادامه این مقاله به مواردی مانند تعریف حمل و نقل، انواع حمل و نقل هوایی و ریلی و تفاوت حمل ریلی و هوایی پرداخته میشود. برای درک بهتر تفاوت حمل ریلی و هوایی با ما همراه باشید.
تعریف حمل و نقل
تعریف حمل و نقل از نظر اقتصادی عبارت است از تغییر مکانی برای اشخاص و حمل و نقل کالا بین دو نطقه جفرافیایی. حمل و نقل به چهار روش انجام میشود که میتوان به حمل و نقل دریایی، حمل و نقل زمینی یا راه‌های خشکی، حمل و نقل هوایی و در آخر حمل و نقل ریلی را نام برد.
انواع حمل و نقل هوایی در ایران
در سال 1306 خورشیدی خدمات حمل و نقل هوایی در ایران آغاز به فعالیت کرد. به مرور زمان و با توجه به گسترش ارتباطات با نقاط مختلف ایران و سایر کشورهای جهان، وزارت راه در سال 1325 پیشنهاد تشکیل اداره کل هواپیمایی کشور را مطرح کرد. با ایجاد این اداره، هسته نخستین ارتباطات هوایی شکل گرفت.
حمل و نقل هوایی مانند سایر سازمان‌ها از مجموعه‌های مختلفی تشکیل شده است که یکی از بخش‌های آن مربوط به توسعه صنعت گردشگری می‌باشد. خطوط هوایی جهت حمل و نقل مسافر و کالا به شکل‌های متفاوتی خدمات خود را ارئه می‌دهند. در این قسمت به معرفی کوتاهی از انواع حمل و نقل هوایی می‌پردازیم.
پرواز چارتر
یکی از روش‌‌هایی حمل و نقل هوایی پرواز چارتر است. هنگامی که تمام صندلی‌های یک هواپیما به طور کامل در اختیار یک شرکت هواپیمایی قرار می‌گیرد، به آن پرواز چارتر گفته میشود. در این روش از حمل و نقل کوتاه‌ترین مسیرها برای رفت و آمد انتخاب میشود تا با مشکل ترافیک هوایی مواجه نشوند. بیشتر استفاده کنندگان از پروازهای چارتر آژانس‌های خصوصی و گردشگری، ارگان‌ها، باشگاه‌های ورزشی، نهادهای دولتی و غیره می‌باشند. پروازهای چارتر بیشتر برای مسیرهای پر تردد در نظر گرفته میشود تا امکان رزرو بلیط در هر زمان میسر باشد.
پرواز بازرگانی
روش ترانزیت بازرگانی یکی دیگر از انواع حمل و نقل هوایی است که در این روش فقط کالاها جابجا می‌شوند. در این روش حمل و جابجایی کالاها از قواعد و اصول خاصی پیروی می‌کند که توسط شرکت هواپیمایی ایران و هواپیمایی بین المللی تعین میشود. در این نوع پرواز حمل و نقل کالاها به دو روش متفاوت انجام میشود.
روش کارگو
در روش کارگو حمل کالا به صورت دسته جمعی انجام میشود و افراد می‌توانند بارهای خود را با مرسولات دیگر به مقصد مورد نظر ارسال کنند. برای این روش از هواپیماهای مخصوص باربری و مطابق با استاندارد‌های ایمنی انجام میشود.
روش فریت
این روش نیز برای حمل و نقل کالای مسافران به کار برده میشود و ویژه مسافرانی است که قصد سفرهای طولانی را دارند. بیشتر هواپیماهای مسافربری امکان حمل کالا به روش فریت را دارند که از این بابت برای مسافران جای نگرانی وجود ندارد.
پرواز سیستمی
در پرواز سیستمی مواردی مانند برنامه زمانی، هزینه بلیط و شرایط سنی وجود دارد و به گونه‌ای است که برنامه و هزینه پرواز در طول ماه مشخص و امکان تغییر آن برای مسافر نیز وجود دارد. به عنوان مثال شما می‌توانید از چند ماه قبل با پرداخت هزینه به رزرو بلیط استانبول اقدام کنید و اگر به دلایلی در زمان سفر دچار مشکل شدید، این امکان برای شما وجود دارد که تاریخ سفر خود را جابجا کنید. یکی دیگر از مواردی که برای پرواز سیستمی وجود دارد تعیین قیمت بر اساس شرایط سنی می‌باشد.
در این نوع پرواز قیمت بلیط‌ها با توجه به گروهای سنی کودکان، نوزادان، نوجوانان و بزرگسالان متفاوت است. برای مثال گران‌ترین بلیط برای بزرگسالان و ارزان‌ترین آن برای نوزادان می‌باشد.
حمل و نقل ریلی در ایران
در سال 1304 در ایران ساختمان راه آهن پایه‌گذاری شد هزینه رشد و گسترش آن از طریق انحصار هزینه قند و شکر تامین می‌شد. حمل و نقل ریلی برای جا به جایی مسافر و وسایل از یک نقطه به نقطه دیگر توسط قطار است. برای حمل وسایل معمولا از قطارهای باربری و برای انسان‌ها نیز از قطارهای مسافربری استفاده میشود. از طریق حمل و نقل ریلی کالاها و وسایل زیادی را میتوان به نقاط متفاوت ارسال کرد.
صنایع زیادی مانند کشاورزی، سنگ و معدن، صنایع پتروشیمی، صنایع سازه‌های ساختمانی و غیره بیشترین انتقال بار خود را از طریق حمل و نقل ریلی انجام می‌دهند.
مقایسه حمل هوایی و ریلی
حمل و نقل ریلی و هوایی، دو روش پر طرفدار حمل و نقل در دنیا است که از دیدگاه‌های متفاوتی مورد بررسی قرار می‌گیرند. حمل هوایی و ریلی مولفه‌های گوناگونی دارند که باعث میشود هر یک از این دو صنعت مزایا و اثر بخشی خود را در زمینه‌های اقتصادی، اجتماعی و گردشگری داشته باشند. در مقایسه بین حمل هوایی و ریلی، مواردی مانند انرژی، گنجایش، سرعت، عوامل خارجی و غیره مورد توجه قرار گرفته است. در این قسمت می‌خواهیم مقایسه حمل هوایی و ریلی را با در نظر گرفتن موارد مختلف انجام دهیم و تفاوت‌ها و شباهت‌های آن‌ها را بیان کنیم.
مصرف انرژی
یکی از عوامل مقایسه حمل هوایی و مصرف انرژی یا سوخت می‌باشد. بنزین هواپیما یکی از انواع سوخت هواپیما می‌باشد که برای تامین انرژی حرکتی هواپیما استفاده میشود و همچنین یک عامل مهم در تعیین قیمت هواپیما می‌باشد. هواپیما در زمان نشستن و برخاستن از زمین انرژی بسیار زیادی را مصرف می‌کند. با توجه به افزایش قیمت انرژی میتوان گفت این نوع حمل و نقل از هزینه بالای برخوردار است.
سوخت مصرفی حمل و نقل ریلی فقط گازوئیل است که بیشترین کارایی را در برابر مصرف انرژی نسبت به سایر روش‌های حمل و نقل دارد. با توجه افزایش قیمت سوخت میتوان گفت حمل و نقل ریلی از نظر مصرف انر‌ژِی در رده مناسبی می‌باشد.
ظرفیت مسافر و بار
ظرفیت بار نیز یکی از موارد مقایسه حمل هوایی و ریلی می‌باشد که هر کدام قوانین خود را دارند. در قطارهای سریع السیر خدماتی مانند اضافه کردن و جابجایی بارها غیر ممکن است اما در مواردی سازندگان قطار، ترکیب انعطاف پذیری را ارائه می‌دهند به طوری که بتوان در زمان‌های مناسب ظرفیت قطار را تغییر داد. در حالی که برای هواپیما برای ظرفیت بار یک محدودیت وجود دارد. نکته‌ی دیگری که قابل توجه است میزان جابه‌جایی مسافر با یک قطار، معادل با ۱۷ دستگاه اتوبوس و یا ۳ فروند هواپیماست.
آلودگی محیط زیست
هر حمل و نقلی به خاطر نوع سوخت مصرفی بر محیط زیست تاثیر گذار خواهد بود. درمقایسه حمل هوایی و ریلی از نظر میزان آلودگی در محیط زیست باید به نوع سوخت این دو صنعت توجه کرد. در حمل هوایی از بنزین با کیفیت استفاده میشود اما از آنجایی بنزین یک سوخت فسیلی است و هواپیما مصرف زیادی دارد، گازهای که از طریق اگزوز آن خارج میشود برای سلامتی انسان و محیط زیست خطر دارد.
در حمل و نقل ریلی با اینکه گازوئیل یک سوخت فسیلی می‌باشد اما به کمترین میزان مصرف میشود، کمترین آسیب را نیز به محیط زیست وارد می‌کند به گونه‌ای که به صنعت سبز معروف شده است.
ایمنی
در سفرهای معمولی نیز میزان ایمنی وسیله نقلیه بسیار مهم به نظر می‌رسد. ایمنی به عنوان یکی از عوامل مقایسه حمل هوایی و ریلی بسیار قابل اهمیت است. البته این مورد را باید از نظر میزان نو بودن تجهیزات حمل و نقل در صنایع ریلی و هوایی نیز بررسی کرد. در حمل و نقل ریلی به دلیل ایمنی در جابه جایی کالا و امینت مسافران جزء محبوب‌ترین انتخاب‌های مسافران درون شهری، برون شهری و برون مرزی می‌باشد.
عوامل خارجی
منظور از عوامل خارجی تغییرات آب و هوایی واتفاقات غیره منتظره می‌باشد. در مقایسه حمل هوایی و ریلی برای چنین شرایطی عملکرد متفاوت می‌باشد. برای مثال در حمل هوایی زمانی که فرودگاه‌ها بسته می‌شوند یا اینکه شرایط بد آب و هوایی وجود داشته، فعالیت هواپیماها متوقف میشود، اما قطارها معمولا در شرایط بد آب و هوایی به فعالیت خود ادامه می‌دهند.
سرعت انتقال کالا
امروزه زمان عامل بسیار مهمی در انجام دادن کارها می‌باشد. درتجارت با کشورهای دیگر و ارسال کالا به نقاط دیگر، مفهوم زمان بسیار مهم است که این عامل را میتوان با توجه به نوع سیستم حمل و نقل در نظر گرفت. در مقایسه حمل هوایی و ریلی، سرعت انتقال کالا برای هر دو صنعت در حال افزایش است. حمل هوایی از سرعت بالا در خدمات رسانی و حمل و نقل در بین کشور و خارج از مرز برخوردار است.
در حمل ریلی نیز، زمان توقف در حال کاهش است و قطارها این قابلیت را دارند که مسیرها را به طور یکسره و بدون توقف طی کنند و این موضوع باعث میشود کالاها در سریع‌ترین زمان ممکن به مقصد برسند.
اشتغال‌زایی
یکی از مواردی در مقایسه حمل هوایی و ریلی جالب به نظر می‌رسد، بحث اشتغال‌زایی است. سیستم ریلی از بخش‌های می‌باشد که ضمن ایجاد اشتغال در واحدهای صنعتی، برای یک دوره بلند مدت مشاغل خدماتی متنوعی را ایجاد می‌کند. ساخت و بهره‌برداری هر دستگاه واگن مسافربری برای 15 نفر در یک دوره 30 ساله ایجاد اشتغال می‌کند.
سخن پایانی
در این مطلب از سایت شرکت حمل و نقل ستاره آبی دریا ضمن معرفی حمل و نقل ریلی و هوایی، به مقایسه آن‌ها نیز پرداختیم. با توجه به مقایسه حمل هوایی و ریلی میتوان گفت هر دوی این صنعت ضمن داشتن مزایا و معایب مختص به خود، بنا به دلایلی مانند هزینه بلیط، زمان و امکانات رفاهی برای افراد در اولویت انتخاب قرار می‌گیرند. سفر با هواپیما و قطار هریک جذابیت و تجربه خاص خود را دارند. آنچه در این مقایسه بیان شد تفاوت‌های این دو صنعت و همچنین تغییراتی که در آینده برای مواردی مانند مصرف انرژی، تاثیر بر محیط زیست و غیره در نظر گرفته شده است.
سوالات متداول
-
حمل هوایی سریعتر است یا ریلی؟
بله، حمل هوایی بهطور قابل توجهی سریعتر از حمل ریلی است. اگر زمان تحویل برای شما اهمیت زیادی دارد (مثلاً برای کالاهای فاسدشدنی، قطعات اضطراری یا سفارشهای فوری)، حمل هوایی انتخاب بهتری است. در مقابل، حمل ریلی زمانبرتر است اما برای مسافتهای طولانی در قارههایی مانند آسیا و اروپا، گزینهای پایدارتر و اقتصادیتر محسوب میشود.
-
کدام روش حملونقل برای کالاهای سنگینتر یا حجیمتر مناسبتر است؟
حمل ریلی برای کالاهای حجیم، سنگین یا با حجم بالا مقرونبهصرفهتر است، زیرا ظرفیت بالایی دارد و هزینهها بر اساس وزن و حجم کاهش مییابد. اما در حمل هوایی، وزن حجمی (Volumetric Weight) بسیار اهمیت دارد و کالاهای سنگین ممکن است با هزینههای بالایی مواجه شوند. بنابراین برای بارهای بزرگ و کمارزش، ریلی بهتر است.
-
از نظر هزینه و صرفهجویی اقتصادی، کدام روش حملونقل مناسبتر است؟
حمل ریلی معمولاً ارزانتر از حمل هوایی است، مخصوصاً برای فواصل طولانی داخل یک قاره (مثلاً از چین به اروپا). در حالی که حمل هوایی، با اینکه سریعتر است، اما هزینه بسیار بیشتری دارد و بیشتر برای کالاهای سبک، گرانقیمت یا فوری استفاده میشود. پس اگر بودجه محدودی دارید، ریلی گزینه اقتصادیتری است.
