گاباری چیست؟ چه معنایی دارد و کاربرد آن در حوزه حمل و نقل چیست؟

سیستم حمل و نقل از سالیان دراز در خدمت انسان بوده است تا جابجایی و حمل و نقل مسافر و بار را به شیوه آسان ممکن کنند. در طول این زمان هم واژه‌ها و مفاهیم وابسته به آن شکل گرفته است. یکی از این واژه‌ها گاباری یا گاباریت است که شاید عمر چندانی نداشته باشد اما از اصطلاحات مهم در این زمینه محسوب می‌شود.

با توجه به اینکه شکل حمل و نقل بسیار متنوع و گسترده است، این واژه تخصصی در انواع حمل و نقل مورد استفاده قرار می‌گیرد. البته در حیطه مفهومی شاید معنای یکسانی در همه اشکال حمل و نقل داشته باشد اما کاربردهای متفاوتی دارد. در ادامه به توضیح این اصطلاح مهم و کاربرد آن در سیستم‌ها و شرکت‌های حمل و نقل رایج پرداخته شده است تا اهمیت آن بهتر درک شود.

گاباری به چه معناست؟

هر وسیله نقلی دارای ابعاد خاص به خود است از مترو گرفته تا قطارهای باری و مسافربری، خودروهای حمل بار و کامیون و … در حین حرکت این نوع وسایل نقلیه در قوانین امروزی حمل و نقل باید برای سکون یاحرکت دارای فضای مناسب باشند. این فضا باید با ابعاد وسایل گفته شده، هماهنگی داشته باشد. گاباری به این فضای مورد نیاز گفته می‌شود. فضای مورد نیازی که برای حرکت، توقف بار زدن، حمل بار، عبور از زیرگذرها و پل‌ها رعایت آن الزامی خواهد بود.

این واژه که در اطلاح Clearavce Envelope نیز خوانده می‌شود، دارای تاریخچه طولانی نیست و با شروع حمل و نقل به شکل مدرن و صنعتی شدن جوامع از وارد لغت نامه‌ها و قوانین حمل و نقل شده است. این اصطلاح حد مجاز فضای مورد نیاز برای حرکت انواع وسایل نقلیه را چه از طرفین و چه از لحاظ ارتفاع مشخص می‌کند.  در لغت نیز گفته می‌شود این واژه ریشه‌ی فرانسوی داشته و به معنای محدوده است.

حد مجاز گفته شده به دو صورت استاتیکی و دینامیکی در نظر گرفته می‌شود. یکی به معنای فضای مورد نیاز برای وسیله نقلیه در حالت سکون است و دیگری فضای مورد نیاز برای وسیله نقلیه در حال حرکت را شامل می‌شود.

کاربرد مفهوم گاباری در اشکال مختلف سیستم‌های حمل و نقل

هر وسیله‌ای که برای حمل و نقل مورد استفاده قرار می‌گیرد باید از یک سری قوانین و مقررات که در هر کشور توسط مراجع ذیصلاح  طراحی شده است، پیروی کند. این قوانین ضامن امنیت و حمل و نقل روان‌تر در جامعه هستند. حد مجاز فضای مورد نیاز برای هر وسیله نقلیه یا همان گاباریت یکی از همین نکات مهم است که متناسب با نوع حمل و نقل تعریف خاص به خود و قوانین مرتبط را دارد.

البته باید گفت که این واژه برخلاف تصور عموم فقط مختص حمل و نقل ریلی نیست و تنها برای قطارهای باری در هنگام بارگیری کاربرد ندارد . بلکه در اشکال مختلف حمل و نقل به معنای خاص خود به کار می‌رود که می‌توان آنها به موارد زیر آن را تقسیم کرد.

گاباری در خطوط متروی شهری

یکی از کاربردهای این واژه برای مترو یا همان قطارهای شهری است. مترو عمر چندانی ندارند اما در همین زمان کوتاه به یکی از محبوب‌ترین وسایل نقلیه درون شهری تبدیل شده است. همانگونه که دیده‌اید مترو هنگام حرکت درون تونل‌های مربوطه از طرفین تونل فاصله داشته و از لحاظ ارتفاع نیز فاصله مشخصی با سقف تونل دارد.

این فاصله از طرفین و ارتفاع همان گاباریت یا فضای مجاز و مورد نیاز برای حرکت مترو است. گرچه مترو از امن‌ترین راه‌ها برای جابجایی درون شهری است اما در نظر گرفتن از محدوده مجاز به امنیت بیشتر آن چه در هنگام توقف در ایستگاه و چه در حین حرکت کمک می‌کند.

گاباری برای وسایل نقلیه باری

بدون شک برای بسیاری پیش آمده که خواهان حمل بار به مقصدی بوده‌اند، اما میزان بار از لحاظ ارتفاع مجاز نبوده است. در واقع پل‌ها، تابلوهای راهنمای شهری و مواردی از این دست اجازه عبور به این خودرو‌ها را نمی‌دهند.

به همین دلیل شاهد نصب تابلوهای گارباریت هستیم که مشخص می‌کند ماشین سنگین تا چه حد ارتفاع باری مجاز به عبور خواهد بود. این تابلوها اغلب از ارتفاع پل، زیرگذر و … نیز کمتر هستند تا ایمنی بیشتری برای عبور ماشین‌ها لحاظ شود. بدون شک با این تابلوها که اغلب با عبارات حد مجاز ارتفاع مشخص شده است در ورودی یا داخل شهرها روبرو شده‌اید، گاهی حتی برای اطلاع رانندگان در عوارضی قبل از هر شهر و بر روی یک تابلو سبز رنگ درج شده است. این تابلوها در اصل برای اطلاع رانندگان به ویژه کامیون‌های باری از همان فضای مناسب و قانونی یا گاباریت کاربرد دارند.

همچنین کاربرد دیگر این اصطلاح برای تعیین شانه خاکی به ویژه در مسیرهای بین شهری است تا خودروها از طرفین نیز فضای مناسب داشته باشند و در صورت لزوم بدون تجاوز به حریم جاده و مختل کردن حریم دیگر خودروها بتوانند از این فضا استفاده نمایند.

گاباری در خطوط حمل و نقل ریلی

حمل و نقل ریلی بین شهری اعم از قطارهای مسافربری و حمل بار است. این خطوط سالانه میلیون‌ها نفر مسافر و میلیون‌ها تن بار را جابجا می‌کنند. قوانین سفت و سخت در ساخت ایستگاه‌ها، خطوط ریلی و برای حرکت قطارها باعث شده تا این شیوه از جمل و نقل یکی از امن‌ترین و راحت‌ترین راه‌ها برای جابجایی باشد.

گاباریت در زمینه خطوط حمل و نقل ریلی به فاصله خطوط ریلی در هنگام حرکت قطارها از کنار هم، ارتفاع تونل برای ورود قطارها در مسیر حرکت اشاره دارد. همچنین در قوانین راه آهن توجه به محدوده گاباری برای بارگیری قطارهای باری دارای اهمیت بسیار زیادی است. یکی دیگر از قوانین در این رابطه مربوط به کالاهای خطرناکی است که برخی قطارهای باری حمل می‌کنند و طبق قوانین نباید توسط قطارهای متراژی یا خارج از محدوده گاباریت حمل شود.

مزایای رعایت گاباری در حوزه حمل و نقل شهری و بین شهری

همانگونه که دیدید این واژه مختص به یک حوزه حمل و نقل نیست و در اشکال مختلف آن دارای کاربرد است. دلیل این امر هم مزایای است که رعایت این محدود متناسب با فضا و ابعاد وسایل نقلیه به همراه دارد. برخی از این مزایا عبارتند از:

بالا رفتن امنیت حمل و نقل

رعایت نکردن گاباری چه برای یک ماشین حمل بار، یک قطار باربری یا حتی مترو می‌تواند فاجعه بار باشد. در صورتی که قطاری وارد تونلی شود که متناسب به اندازه‌های آن نباشد می‌تواند به یک اتفاق تلخ تبدیل شود. به همین دلیل هم در قوانین حمل و نقل بین المللی و البته داخلی هر کشور دارای اهمیت بسیار زیادی است.

جلوگیری از اختلالات در سیستم حمل و نقل

در نظر داشته باشید که شانه خاکی برای توقف ماشین‌ها در صورت بروز خرابی وجود نداشته باشد، با یک کامیون بدون توجه به ارتفاع مجاز در هنگام عبور از زیر یک پل گیر بیفتد، این امر باعث می‌شود تا سیستم حمل و نقل عمومی دچار اختلال شود و علاوه بر امکان بروز حادثه، باعث ایجاد ترافیک‌های سنگین به خصوص در جاده‌های بین شهری منتهی به شهرهای بزرگ و پرجمعیت خواهد شد.

با مشخص بودن و البته رعایت محدود مجاز متناسب با ابعاد وسیله نقلیه یا همان گاباری از این امر به خوبی جلوگیری خواهد کرد. علاوه بر بالا رفتن امنیت و کاهش اختلالات در سیستم حمل و نقل، می‌توان گفت که این امر به سرعت بخشیدن به حرکت وسایل نقلیه متفاوت نیز کمک بسیار زیادی می‌کند.

سخن پایانی

در انتهای این مطلب از سایت ستاره آبی دریا باید گفت که همانگونه که قوانین جاری هر کشور در زمینه‌های مختلف با هم تفاوت دارد، در حیطه گاباری و به طور کلی قوانین حمل و نقل هم شاهد این تفاوت‌ها هستیم. البته باید گفت که هرچند ساختار شهری، جاده‌ها و خطوط ریلی ممکن است در کشورهای مختلف متفاوت باشد اما استاندارهای بین‌المللی در این حیطه وجود دارد که به ویژه در حوزه ترانزیت باید به آن توجه داشت.

سوالات متداول