کشتی های نفت کش | بررسی تاریخ تحول، انواع نفت‌کش و بزرگترین نفتکش‌ها

مقدمه

نفت یکی از اصلی‌ترین سوخت‌های فسیلی و ماده اولیه بسیاری از صنایع بزرگ سراسر دنیاست. فناوری حمل و نقل نفت با استفاده از کشتی های نفت کش در کنار صنعت نفت تکامل یافته است. چه کشورهای صادرکننده و چه واردکنندگان نفت، ناگزیر به استفاده از این وسایل حمل و نقل دریایی، برای جابجایی نفت هستند.

 سرگذشت صنعت حمل و نقل دریایی نفت فراز و فرودهای بسیاری را پشت سرگذاشته است تا به شکل مدرن امروزی رسیده است. در این مقاله به بررسی تاریخچه تکامل و استفاده از کشتی های نفت کش می‌پردازیم.

دلایل پدیدآمدن و استفاده از کشتی های نفت کش

اگرچه کشف و استفاده از نفت به سالهای بسیار دور می‌رسد، اما اولین بهره‌برداری تجاری مدرن از نفت به تولید پارافین توسط جیمز یانگ در سال 1850 برمی‌گردد. در اوایل دهه 1850 صادرات نفت از برمه که آن زمان مستعمره انگلیس بود، آغاز شد. این روغن در کشتی‌های قدیمی و با استفاده از کوزه‌های سفالی بزرگ به ساحل رودخانه منتقل می‌شد و سپس برای حمل و نقل به سمت انگلیس در مخازن قایق ریخته می‌شد.

در دهه 1860، میادین نفتی پنسیلوانیای آمریکا به تأمین کننده عمده نفت تبدیل شدند. اولین چاه نفت در ایالات متحده در سال 1859 در آنجا حفر شد و در ابتدا حدود ده بشکه در روز تولید داشت. ظرف دو سال، میدان تیتو‌سویل پنسیلوانیا 3000 بشکه نفت در روز (480 متر مکعب در روز) تولید می‌کرد.

آغاز پالایش و تصفیه نفت برای روغن چراغ به جای روغن نهنگ که تا آن زمان بسیار پرکاربرد و گران بود، نیاز به صادرات نفت را پدید آورد.

در ابتدا از قایق‌های بزرگ برای حمل نفت پنسیلوانیا در بشکه های چوبی 40 گالنی آمریکا (150 لیتر) استفاده می‌شد. اما حمل و نقل با بشکه چندین مشکل داشت. اولین مشکل وزن بود: بشکه خالی استاندارد 64 پوند (29 کیلوگرم) وزن داشت که باعث می‌شد در هر مرتبه جابجایی حجم کمتری نفت حمل شود. همچنین بشکه‌ها در بسیاری از موارد نشتی داشتند. در آخر اینکه خود بشکه‌ها بسیار گران بودند. به عنوان مثال، در سالهای اولیه رشد صنعت نفت روسیه، خرید بشکه‌ها نیمی از هزینه تولید نفت را به خود اختصاص می‌داد. به همین دلایل بود که بشکه‌های نفت جای خود را به لوله کشی نفت برای انتقال نفت در مناطق نزدیک و کشتی های نفت کش‌ دارای مخزن بزرگ، برای انتقال نفت به نواحی دوردست دادند.

تاریخچه ساخت و تحول نفت‌کش‌ها

اولین تانکرهای نفتی، دو تانکر بادبانی بودند که در سال 1863 در کشور انگلیس ساخته شدند. اولین کشتی بخار دارای مخزن نفت نیز یک اقیانوس پیما به نام ولدرلند (Vaderland) بود که آن هم توسط یک کمپانی بزرگ نفت در انگلستان در سال 1873 طراحی و ساخته شد.

اگرچه تمام این تحوالات با سرعت بسیار زیادی رخ داد اما به دلیل نگرانی‌هایی که از بابت ایمنی وجود داشت، تا سال 1877 استفاده از آن‌ها بسیار کم بود.

کشتی های نفت کش مدرن در بین سالهای 1877 تا 1885 ساخته شدند. اما با چالش های زیادی روبرو بودن. یک نگرانی اصلی این بود که محموله‌ها و بخارات آن به خوبی از موتورخانه دور نشوند تا از آتش سوزی جلوگیری شود. چالش دیگر انبساط و انقباض بار به دلیل تغییرات دما و تهیه روشی برای تهویه مخازن بود. که با پیشرفت علم و تکنولوژی این چالش‌ها تا حد زیادی مرتفع شده است.

زرتشت اولین نفت کش موفق جهان

در سال 1876، لودویگ و رابرت نوبل یعنی برادران آلفرد نوبل، کمپانی برانوبل (مخفف برادران نوبل) را در کشور باکوی آذربایجان تأسیس کردند که تا اواخر قرن نوزدهم، یکی از بزرگترین شرکتهای نفتی در جهان بود. زرتشت، اولین کشتی نفتکش جهان، توسط برادران نوبل ساخته شد. این کشتی در سوئد طراحی شد و سپس تحویل شرکت نوبل در آذربایجان شد.

طرح زرتشت به قدری موفق بود که به طور گسترده‌ای در سالهای بعد مورد مطالعه و کپی‌برداری قرار گرفت. در اکتبر 1878 کمپانی نوبل دو مدل دیگر از کشتی های نفت کش را طراحی کرد: بودا و زوراستر؛ مخزن نفت یکی در جلوی کشتی و دیگری در بخش عقبی قرار داشت. این دو مدل برخلاف سایر تانکرهای شرکت نوبل کوچک ساخته شده بودند تا بتوانند از دریای بالتیک، دریاچه لادوگا، دریاچه انگا (Onega) و رودخانه ولگا از سوئد به سمت دریای خزر بروند.

 این کمپانی تا سالها مدل‌های جدید نفت کش با نام‌های موسی، تاتارین، براماه، اسپینوزا، سقراط، داروین، تلمود و کالموک را ساخت. تا اینکه در سال 1881 یکی از این کشتی های نفت کش‌ در باکو و در اثر برخورد با لوله‌های نگهدارنده در بند منفجر شد.

این ناکامی مقدمه توجه بیشتر به اجزای نفت کش‌ها و دقت بیشتر در ساخت آن‌ها را فراهم کرد تا آنجا که نفت‌کشی به نام به گلوکاف (The Glückauf) ساخته شد که از آن به عنوان اولین نفتکش مدرن نام می‌برند.

انواع کشتی های نفت کش و ساختار آنها

همانگونه که اشاره شد امروزه نفت‌کش‌ها نقش مهمی در پیشرفت صنایع و البته تجارت جهانی برعهده دارند. در همین راستا از دو نوع عمده نفت‌کش‌ها استفاده می‌شود. گونه‌ای از این کشتی‌ها برای حمل نفت خام هستند و دسته دیگر برای حمل فرآورده‌های نفتی مورد استفاده قرار می‌گیرند.

دسته اول برای انتقال نفت خام به پلایشگاه‌ها و مراکز فرآوری نفت از محل استخراج مورد استفاده قرار می‌گیرند و دارای ابعاد بزرگ و حجم بسیار بالایی هستند. دسته دوم فرآورده‌های نفتی مختلف از جمله بنزین را به بازارهای هدف در سراسر جهان انتقال می‌دهند. این مدل کشتی ‌های نفت کش کوچکتر بوده و نسبت به دسته اول داری حجم کمتری هستند.

ساختار نفت‌کش‌ها

از لحاظ ظاهری نفت‌کش‌ها با کشتی‌های فله بر که برای حمل موارد مختلف استفاده می‌شوند تفاوت ندارند. اما از لحاظ ساختاری به دلیل اینکه نفت ماده قابل احتراق است و امنیت در حمل و نقل آن حرف اول را می‌زند، دارای تفاوت‌هایی هستند.

برعکس کشتی‌های فله‌بر که دارای دریچه‌های بزرگ در روی مخازن هستند، دریچه در این کشتی‌ها بسیار کوچک است و تنها برای بازرسی مخزن مورد استفاده قرار می‌گیرد. عمل تخلیه نفت هم از طریق همین دریچه اما با پمپ‌های بسیار قدرتمند انجام می‌شود.

 همچنین از لحاظ امنیتی طبق یک قانون بین‌المللی که در سال 1984 تصویب شده، کلیه کشتی ‌های نفت ‌کش‌ باید دارای بدنه‌های دوجداره باشند تا از لحاظ ایمنی و محیط زیستی تأیید شده و شرکت‌ها بتوانند از آنها استفاده نمایند.

 بزرگترین نفت کش‌های دنیا

در حال حاضر کمپانی‌ها و کشورهای بسیاری دارای نفت‌کش هستند، دلایل این امر سود بالای حمل نفت و نیاز صنایع بزرگ به این ماده اولیه است. دو مورد از بزرگترین کشتی های نفت کش دنیا را در ادامه به شما معرفی خواهیم کرد.

ناک نویس

یکی از عریض‌ترین و سنگین‌ترین کشتی‌ های نفت کش که تاکنون ساخته شده، یک تانکر حمل نفت به نام ناک نویس بود. ناک نویس، در واقع یک ابر تانکر بود که سرانجام در سال 2009 از رده خارج شد. ناک نویس بزرگترین جسمی بود که توسط انسان ساخته شده و در حال حرکت بود.

ناک نویس ابتدا در سال 1979 توسط شرکت Sumitomo در ژاپن ساخته شد. در سال 1988 کشتی در طول جنگ ایران و عراق به شدت آسیب دید و در تنگه هرمز غرق شد، اما بازیابی و تعمیر شد و بعداً تحت عنوان Happy Giant به صحنه بازگشت. وی بعداً توسط یورگن جاهره نروژی در سال 1991 خریداری شد و به نام Jahre Viking تغییر نام یافت و 13 سال دیگر خدمت کرد. سرانجام توسط اولسن تانکرز خریداری شد و نام آن را به ناک نویس برگرداند.

سوپر نفت‌کش‌های کلاس تی آی

از بزرگترین کشتی های نفت کش دنیا که هنوز در حال کارند، ابرتانکرهای کلاس TI هستند. ناوگان Tankers International L.L.C متشکل از TI آفریقا ، TI آسیا ، TI اروپا و TI اقیانوسیه است. این مگاتانکرها در کره جنوبی در سال 2003 برای شرکت هلسپونات (Hellespont) ساخته شده است.

این کشتی‎های TI ابتدا Hellespont Alhambra ، Hellespont Fairfax ، Hellespont Metropolis و Hellespont Tara نامگذاری شدند اما توسط گروه کشتی سازی بلژیکی در سال 2004 خریداری شدند و به این ترتیب نام‌های جدیدی به آنها داده شد. TI آسیا و TI آفریقا در سال 2010 به کشتی های ذخیره کننده نفت FSO تبدیل شدند. با این حال، TI اروپا و TI اقیانوسیه در حال کار هستند.

البته کمپانی‌های دیگر با کشتی های نفت کش‌ غول پیکر در حال فعالیت هستند، اما این دو مدل در تاریخ ساخت نفت‌کش به عنوان بزرگترین‌ کشتی‌های صنعت حمل و نقل دریایی به شمار می‌آیند.

سخن پایانی

نفتکش‌ها در طول تاریخ تحول عظیمی را پشت سرگذاشته‌اند و امروزه به یکی از عظیم‌ترین و پیچیده‌ترین ساخته‌های دست انسان تبدیل شده‌اند که ادامه حرکت چرخ‌های صنایع و حیات آنها تا حد زیادی وابسته به آن‌هاست. صنایعی که در همه وجوه زندگی انسان نقش پررنگی برعهده دارند و در صورت نبود نفت‌کش‌ها عملکرد صنایع مختلف مختل خواهد شد.

کشتی های نفت کش از نظر مهندسی شگفت‌انگیز هستند و همان‌گونه که در این مطلب از سایت ستاره آبی دریا اشاره شد نقش بسیار مهمی را در صنعت حمل و نقل دریایی برعهده دارند. تدابیر امنیتی و تدابیر محیط زیستی باعث شده تا آمار خرابی و حوادث در اینگونه کشتی‌ها تا حد زیادی کم شود. از طرف دیگر کشورهای تولید کننده نفت و واردکنندگان این ماده اولیه از نظر اقتصادی و سیاسی تا حد زیادی وابسته به موضوع نفت و نقل و انتقال آن هستند. به همین دلیل است که نمی‌توان به سادگی از نقش نفت کش‌ها در دنیای امروز غافل شد.