مفهوم Laytime | تفاوت این مفهوم با Laydays و جزئیات مربوط به آن

لی تایم؛ از مفاهیم مهم در حمل و نقل دریایی یکی از مهمترین اشکال جابجایی کالا در کل دنیا به‌شمار می‌رود. در این نوع حمل و نقل مفاهیم متعددی کاربرد دارد. یکی از مفاهیم لی تایم است. البته باید گفت که مفهوم Laytime و Laydays هر دو اصطلاح مهمی در حمل و نقل تجاری هستند و در اغلب موارد به جای هم اشتباه گرفته می‌شوند. برای جلوگیری از این امر این اصطلاح  Laytime را در ادامه توضیح‌ داده‌ایم و تفاوت و رابطه آن با دیگر مفاهیم در این حوزه را توضیح داده‌ایم. همچنین شرایط و الزامات مربوط به آن نیز بررسی شده است پس با ما همراه باشید.

مفهوم Laytime چیست و از چه زمانی پدید آمد؟

از زمان سقوط مالی در سال 2008 در سراسر جهان، مقررات جدید و مدیریت ریسک خود را به تمام زمینه‌ها مرتبط به تجارت و حمل و نقل رساند. این امر از بسیاری جهات حمل و نقل کالا و تولید کالا را تحت تأثیر قرار داده است. اصطلاح Laytime هم از همین زمان مفهوم جدی گرفته است و از معدود عناصر قراردادی است که در هر دو دنیای تولید کالا و حمل و نقل کالا به صورت بین‌المللی مورد توجه است.

به طور کلی می‌توان این مفهوم مهم در حمل و نقل را به این صورت تعریف کرد که: “مدت زمانی را که یک مالک کشتی به یک شرکت حمل و نقل برای انجام عملیات بارگیری و تخلیه بار زمان می‌دهد، Laytime گفته می‌شود.”

کاربرد مفهوم Laytime

با توجه نکات گفته شده در تعریف این مفهوم در تجارت حمل و نقل، می‌توان گفت که اصطلاح Laytime به زمان لازم در کل طول سفر اطلاق می‌شود که برای بارگیری و تخلیه بار نیاز خواهد شد. این مفهوم بیشتر برای کشتی‌های چارتری استفاده می‌شود. اما کشتی چارتری چیست؟

همانگونه که می‌دانید یکی از اشکال متداول در حمل و نقل بین‌المللی راه دریاست و انواع کشتی و قایق برای حمل و نقل بار و مسافر در این زمینه استفاده می‌شود. از آنجایی که تمام اشخاص حقیقی و حقوقی توان خرید این وسایل نقلیه را ندارند. برای همین اقداماتی برای اجاره کشتی انجام می‌شود. این نوع کشتی‌ها به نوع چارتری معروف هستند. در قرارداد مربوط به این نوع اجاره قوانین و مفاد مختلفی ذکر می‌شود.

دو مورد از این مفاهیم مهم Laytime و Laydays است، به ویژه وقتی یک کشتی چارتری برای قرارداد آماده می‌شود. در این قراردارد برای حمل بار، خسارات، هزینه‌ها و مواردی از این دست ذکر می‌شود تا کشتی در زمان مقرر حمل و نقل را انجام دهد. اینجاست که مفهوم Laytime پررنگ‌تر می‌شود زیرا مستقیماً در مورد زمان حمل و نقل است. همچنین جریمه و پاداش مربوط به پایبند بودن به این مفهوم نیز در قرارداد چارتر به صورت دقیق ذکر می‌شود.

مفهوم Laytime و Laydays چه تفاوتی با هم دارند؟

همانگونه که گفته شد Laytime در حمل و نقل تجاری به زمان مجازی اطلاق می‌شود که برای بارگیری و یا تخلیه بار از یک کشتی در نظر گرفته می‌شود. در صورتی که در مدت زمان مشخص شده، تخلیه و بارگیری کالا در حمل و نقل بین‌المللی به ویژه با کشتی انجام نشود، از طرف قرارداد هزینه‌ای به عنوان دموراژ گرفته خواهد شد که همان هزینه معطلی است. در مقابل اگر در قرارداد زمانی برای این امر مشخص نشده باشد و یا طرف قرارداد بتواند زودتر تخلیه و بارگیری را انجام دهد، به طرف قرارداد پاداش یا دیسپاچ تعلق خواهد گرفت.

در مقابل واژه Laydays  وجود دارد که بعضی اوقات با Laytime آن را یکسان تلقی کرده و یا به جای هم از آن استفاده می‌شود. در صورتی که این دو یکی نیستند و مفهوم Laydays به مدت زمانی گفته می‌شود که کشتی در حمل و نقل بین‌المللی خود را برای چارتر حاضر می‌کند اما برای تخلیه و بارگیری نیست. در صورتی که کارهای لازم برای حاضر کردن کشتی چارتر قبل از زمان Laydays انجام شود، هیچگونه تعهدی برای بارگیری پیش از موعد را ندارد. همچنین اگر بعد از این زمان نیز اگر کشتی حاضر شده و به دست چارتر برای بارگیری برشد، قرارداد لغو خواهد شد.

تقسیم‌بندی مفهوم Laytime

به طور کلی لی­ تایم را می‌توان به دو دسته کلی تقسیم کرد:  مفهوم Customary Laytime و Fixed Laytime.

دسته اول Customary Laytime: در این نوع لی تایم همانطور که از نام آن پیداست یک زمان متعارف برای بارگیری و تخلیه مشخص می‌شود و شرایطی که ممکن است باعث شود این زمان کمتر و بیشتر شود پیشبینی می‌شود. در واقع یک بازه زمانی با شرایط مختلف تعیین می‌شود.

دسته دوم Fixed Laytime:  در این نوع لی تایم، یک زمان کاملاً دقیق و مشخص برای بارگیری مشخص می‌شود. این مفهوم  یک توافق مطلق و بدون قید و شرط است که در صورت عدم عملکرد طرف قرارداد باید پاسخگو باشد. زمان در این نوع مفهوم انعطاف‌پذیری ندارد و این تفاوت اصلی با دسته قبلی است.

در تعیین مفهوم Laytime چه مواردی در نظر گرفته می‌شود؟

از آنجایی که این مفهوم به حمل و نقل کالا در سطح بین‌المللی اشاره دارد، موارد متعددی برای مشخص کردن آن در نظر گرفته می‌شود. یکی از مهمترین آنها فاصله مکانی به مبدأ و مقصد است. همچنین با توجه به نوع این مفهوم مدنظر بین طرفین یک بازه مشخص خواهد شد. نکته مهم دیگری که باید در رابطه با این مفهوم به آن توجه داشت نوع کالا و برآورد زمان لازم برای بارگیری و تخلیه آن است. همچنین ممکن است از بندرگاه‌های واسط برای این کار استفاده شود که در هر صورت باید زمان دقیق یا بازه زمان تقریبی مشخص شود تا قوانین مربوط به جریمه و پاداش به صورت دقیق انجام شود.

اهمیت مفهوم Laytime

شاید سوال شود که این مفهوم چه اهمیتی دارد و چرا باید در حمل و نقل کالا توجه ویژه به آن داشت. این مفهوم به صورت دقیق در قرارداد چارتر ذکر می‌شود و شرایط آن مشخص می‌شود، زیرا در صورت رعایت نکردن آن شرایط مربوط به پرداخت جریمه‌ خاص به نام دیرانه مشخص می‌شود و باید از سمت مستاجر به صاحب کشتی پرداخت شود.

 همچنین این مفهوم باعث می‌شود تا شرکت‌های حمل و نقل دریایی برنامه ریزی دقیق‌تری برای اجاره دادن کشتی داشته باشند و خسارات احتمالی در مورد اینکه کشتی به موقع موفق به تخلیه و بارگیری نشود، جلوگیری خواهد شد.

همچنین در مشخص شدن زمان دقیق NOR) Notice of Readiness) نیز اثر دارد. شاید شوال شود که NOR چیست و چه ارتباطی با مفهوم Laytime دارد. این واژه به اعلانی گفته می‌شود که توسط کشتی انجام شده و زمان دقیق بارگیری و تخلیه در این اعلان مشخص است. کاملاً مشخص است این دو رابطه مستقیم دارند و اعلان طبق توافقات مربوط لی تایم انجام می‌شود.

نکته نهایی این که بر اساس لی تایم بنادر و انبارها برای انجام عمل بارگیری و تخلیه آماده خواهند شد. در صورت نبود این آمادگی کاملاً واضح است که زمان بیشتری برای تخلیه یا بارگیری صرف خواهد شد که به نفع مستاجر کشتی نیست و هزینه‌های خاص خود را به همراه دارد.

قواعد و قوانین مربوط به لی تایم

یکی از شروط اصلی در رابطه با این مفهوم کتبی بودن زمان مشخص برای بارگیری و تخلیه است، مگر اینکه طبق قرارداد، شفاهی بودن شرایط نیز پذیرفته شده باشد. نکته دیگر اینکه زمان مشخص شده در رابطه با مفهوم Laytime در قرار داد از زمانی که اعلان NOR توسط کشتی اعلام می‌شود آغاز خواهد شد.

نکته مهم دیگری که باید حتماً به آن توجه داشت، این است که اعلامیه گفته شده، باید از قبل متوسط موجر به مستاجر داده شده باشد. در صورت رعایت این قواعد و شروط است که اصطلاح لی تایم دارای .وجهه اجرایی و قانونی است و قوانین مربوط به پاداش و جریمه به آن تعلق خواهد گرفت.

موارد مجاز تخلف از لی تایم

از آنجایی که در رابطه با مفهوم Laytime موارد بسیار زیادی به صورت مکتوب بین موجر و مستاجر ذکر می‌شود و وجهه قانونی دارد و مواردی نیز برای تخلف از آن پیشبینی شده است که عبارتند از:

• زمانی که تأخیر در بارگیری و تخلیه صورت گیرد و این تأخیر ناشی از تقصیر خدمه، خدمه یا نماینده موجر باشد.
• هرگاه بارگیری و یا تخلیه بار به صورت غیرقانونی باشد و یا برای کالای غیر قانونی باشد.

در غیر این صورت اگر شرایط استثنائی رخ دهد چون حوادث غیرمترقبه و این امر بارگیری و تخلیه را با تأخیر مواجه کند که از حیطه قدرت مستاجر خارج است؛ تخلف روی نداده و مجازات یا جریمه خاصی را هم در پی نخواهد داشت.

فاکتورهای تاثیرگذار در تعیین مدت Laytime در حمل‌ونقل دریایی

Laytime به مدت زمانی اطلاق می‌شود که برای انجام عملیات بارگیری یا تخلیه در کشتی تعیین شده است. تعیین این مدت زمان نقش حیاتی در مدیریت هزینه‌ها و زمان در حمل‌ونقل دریایی دارد و چندین فاکتور مهم می‌تواند بر آن تاثیر بگذارد. در ادامه به مهم‌ترین فاکتورها اشاره می‌کنیم:

نوع کالا

نوع کالا و ویژگی‌های آن می‌تواند مدت زمان لازم برای بارگیری یا تخلیه را تغییر دهد. به عنوان مثال، کالاهای فاسدشدنی نیاز به زمان کمتری برای تخلیه دارند، در حالی که کالاهای بزرگ یا پیچیده ممکن است به زمان بیشتری نیاز داشته باشند.

ظرفیت بندر و تجهیزات

بندرها و تجهیزات موجود در آن‌ها نقش مهمی در تعیین Laytime دارند. بندرهایی با تجهیزات پیشرفته و ظرفیت بالاتر می‌توانند عملیات بارگیری یا تخلیه را سریعتر انجام دهند، بنابراین مدت زمان Laytime کمتری نیاز است.

شرایط جوی

شرایط جوی همچون طوفان‌ها یا شرایط نامساعد آب و هوا می‌تواند تاثیر زیادی بر مدت Laytime بگذارد. در صورتی که شرایط جوی غیرقابل پیش‌بینی باشد، ممکن است نیاز به تمدید Laytime پیدا شود.

توافقات قراردادی

توافقات میان صاحب کالا و شرکت کشتیرانی نیز تعیین‌کننده مدت زمان Laytime هستند. این مدت زمان معمولاً در قرارداد حمل ذکر می‌شود و بسته به شرایط خاص می‌تواند قابل تغییر باشد.

تجربه و مهارت اپراتورها

مهارت اپراتورهای بندر و تیم‌های فنی نیز بر مدت زمان عملیات تاثیرگذار است. اپراتورهای باتجربه می‌توانند زمان‌های کوتاه‌تری برای بارگیری و تخلیه ارائه دهند.

شرایط و قوانین محلی

برخی قوانین و مقررات محلی مانند ساعات کاری بندر و محدودیت‌های خاص ممکن است مدت زمان Laytime را تحت تاثیر قرار دهند.

در نهایت، مدت زمان Laytime برای هر کشتی و هر محموله متفاوت است و به مجموعه‌ای از عوامل بالا بستگی دارد. آگاهی از این فاکتورها به مدیران حمل‌ونقل و صاحبان کالا کمک می‌کند تا برنامه‌ریزی دقیقی برای زمان‌بندی عملیات حمل و نقل انجام دهند.

مسئولیت پرداخت خسارت‌ها در صورت سپری شدن Laytime

مسئولیت پرداخت خسارت‌ها در صورت سپری شدن Laytime (مدت زمان تعیین‌شده برای بارگیری یا تخلیه) بستگی به توافقات قرارداد حمل دارد و معمولاً به Demurrage (هزینه تأخیر) منجر می‌شود. در این شرایط، مسئولیت پرداخت خسارت‌ها به شرح زیر است:

Demurrage (هزینه تأخیر):

اگر عملیات بارگیری یا تخلیه از مدت زمان Laytime تعیین‌شده بیشتر طول بکشد، صاحب کالا موظف به پرداخت هزینه اضافی به نام Demurrage است. این هزینه بابت هر روز تأخیر در بارگیری یا تخلیه محاسبه می‌شود و معمولاً در قرارداد حمل به‌طور دقیق مشخص می‌شود. این هزینه به صاحب کالا تعلق می‌گیرد و باید جبران‌کننده هزینه‌های اضافی ناشی از تأخیر در عملیات باشد.

مسئولیت صاحب کالا و شرکت حمل‌کننده:

در صورتی که تأخیر در عملیات ناشی از قصور صاحب کالا (مثلاً آماده نبودن کالا یا مدارک)، شرایط نامساعد آب و هوا، یا مشکلات فنی کشتی باشد، مسئولیت پرداخت خسارت‌ها ممکن است به طرفین مختلف بستگی داشته باشد. به‌طور کلی، اگر تأخیر ناشی از شرایط مربوط به کشتی یا شرکت حمل‌کننده باشد، آن‌ها مسئول جبران خسارت خواهند بود. اما اگر تأخیر به دلیل شرایطی خارج از کنترل کشتی‌دار یا صاحب کالا باشد، مسئولیت پرداخت خسارت‌ها ممکن است تقسیم شود.

شرایط خاص قرارداد:

در برخی قراردادها ممکن است بندهایی وجود داشته باشد که شرایط خاصی را برای پرداخت خسارت‌ها در صورت سپری شدن Laytime تعیین کند. به‌عنوان مثال، اگر تأخیر به دلیل شرایط اضطراری یا وضعیت فورس ماژور باشد، ممکن است مسئولیت پرداخت Demurrage به تعویق بیفتد یا از صاحب کالا گرفته نشود.

در نهایت، مسئولیت پرداخت خسارت‌ها در صورت سپری شدن Laytime به جزئیات قرارداد حمل و شرایط خاص عملیات بستگی دارد. در هر صورت، توافقات پیشین میان طرفین برای مدیریت هزینه‌ها و زمان‌ها باید به‌وضوح مشخص شود.

سخن پایانی

در این مطلب از سایت ستاره آبی دریا با شما همراه بودیم. اگر برای جابجایی کالای خود، حمل و نقل دریایی و استفاده از کشتی چارتر را انتخاب کرده‌اید، بهتر است با مفاهیم مهم در این زمینه آشنا باشید. در این میان مفهوم Laytime چون با فرآیند اصلی حمل و نقل یعنی تخلیه و بارگیری مربوط است و خود  به مفاهیم متعددی مربوط است دارای اهمیت بیشتری است. امید است که این مطلب در آشنایی شما با لی تایم کمک کرده باشد.