امروزه حمل و نقل کالا میان کشورهای جهان گسترش یافته و چرخ تجارت جهانی را می‌چرخاند. اما تا به حال به این موضوع فکر کرده‌اید که مراحل حمل و نقل کالا به چه صورت است و چه مدارکی باید ارائه شود؟ در واقع جه در صادرات و چه در واردات، باید مراحلی گذرانده شود تا کالایی جابه‌جا شود. این جابه‌جایی ممکن از روش‌های حمل و نقل دریایی، زمینی، هوایی یا ترکیبی انجام شود. در این مطلب از وب‌سایت ستاره آبی دریا قصد داریم مراحل حمل و نقل کالا را بررسی کنیم.
مراحل حمل نقل کالا از صادرات تا واردات
حمل و نقل کالا از طرف مسئل بارگیری به گیرنده، شامل 6 مرحله است. هرکدام از این مراحل نیازمند پرداخت مبلغی هستند که باید از پیش تعیین شده باشند. همچنین بهتر است در این توافق ذکر شود که هر طرف معامله باید کدام هزینه‌ها را تقبل کند. بنابراین در نوشتن قرارداد، باید دقت و حوصله کافی خرج کنید تا در پرداخت هزینه‌های این 6 مرحله دچار اختلاف نشوید. در ادامه مطلب مراحل حمل و نقل کالا را به ترتیب از صادرات به واردات، بررسی خواهیم کرد.
تحویل محموله به حامل
در اولین مرحله از مراحل حمل و نقل کالا، باید مسئول ارسال، محموله را به حمل کننده کالا برساند. این حمل کننده نیز ممکن است خود یک شخص حقیقی یا حقوقی باشد. معمولا نحوه انتقال در کالا در این مرحله به شکل زمینی بوده و از ماشین‌های سنگین و قطار استفاده می‌شود. البته بار زدن محموله در کامیون جزء هزینه‌های حمل و نقل محسوب نشده و تخلیه آن نیز در محلی که حمل کننده صادراتی حضور دارد، به همین ترتیب می‌باشد.
ترخیص کالای صادراتی در گمرک
ترخیص کالا در گمرک، دومین مرحله از مراحل حمل و نقل کالا می‌باشد. هر محموله‌ای که قرار باشد از کشور خارج شود، باید چند مرحله قانونی را طی کرده و مورد بررسی قرار بگیرد. برای ترخیص کالا از گمرک، در ابتدا باید یک درخواست تنطیم شده به همراه چند سند مورد نیاز به مراجع مربوطه ارائه دهید. این اسناد شامل مدارک مربوط به کالا، مدارک مربوط به صاحب کالا و مدارک مربوط به نماینده صاحب کالا می‌شوند. معمولا این کار توسط شرکت‌هایی انجام می‌شود که دارای گواهینامه‌های معتبر گمرکی بوده و به عنوان شرکت‌های واسطه گمرکی عمل می‌کنند.
امکان ترخیص کالا هم توسط حامل محموله که گواهینامه دارد و هم توسط شخصی که از طرف حامل مشخص شده، وجود دارد. حتی امکان انجام آن توسط واسطه‌های گمرکی که توسط فرستنده مشخص شده‌اند نیز وجود دارد. این واسطه‌ها تنها همین کار را انجام می‌دهند و در مراحل دیگر نقشی ندارند. نکته مهمی که وجود دارد این است که ترخیص کالا از گمرک باید پیش از زمان حرکت محموله به کشور مقصد انجام شود.
بار زدن کالا
یکی دیگر از مراحل حمل و نقل کالا، مرحله بار زدن کالا است. این فرایند شامل تمام مراحل جابه‌جایی و بررسی کالا از زمان رسیدن به انبار اصلی تا زمان بار زدن آن می‌شود. بنابراین کارهای مختلفی توسط افراد مربوطه لازم است که انجام شود. البته تمام این کارها باید از قبل پیش‌بینی شده باشند و معمولا توسط حمل کننده کالا انجام می‌شوند. سپس پس از بررسی‌های لازم، محموله برای بارگیری در وسیله حمل و نقل آماده خواهد شد.
حمل و نقل بین المللی
در این مرحله حمل کننده کالا باید در یک بازه مشخص تعهد بدهد که محموله را به دست گیرنده برساند. این حمل کننده‌ها با شرکت‌های حمل و نقل قراردادی تنظیم می‌کنند که فرستنده و گیرنده با آن هیچ ارتباطی نخواهند داشت. البته هزینه این مرحله صرفا شامل جابه‌جایی کالا نشده و باید مبالغی برای انبارداری، تطبیق ارز، مالیات و … نیز توسط فروشنده یا خریدار پرداخت شود.
ترخیص کالای وارداتی در گمرک
فرایند ترخیص کالا از گمرک، پیش از رسیدن محموله به کشور مقصد شروع می‌شود. دقیقا همانند ترخیص کالای صادراتی، در این جا هم باید اسناد و مدارک مورد نیاز بر اساس قوانین مشخص در اختیار مراجع مربوطه قرار بگیرند. ترخیص این کالاها در گمرک معمولا توسط اشخاص و شرکت‌های تخصصی که در این حوزه فعالیت دارند، انجام می‌شود. معمولا خریدارها باید این ترخیص‌کارها را استخدام کنند.
تحویل گرفتن محموله
حال باید محموله مورد نظر از وسیله حمل و نقل تخلیه شده و به محل حضور خریدار منتقل شود. مسئول پرداخت این هزینه‌ها نیز باید در قرارداد ذکر شده باشد و یکی از طرفین خریدار و فروشنده مسئول آن خواهند بود. پس از تخلیه محموله از وسیله حمل و نقل بین‌المللی، باید فرد جابه‌جا کننده خریدار یا یک شرکت حمل و نقل محلی، کالاهای مورد نظر را به انبار انتقال دهند. هزینه این انتقال نهایی بر عهده خود شخص خریدار خواهد بود.
اسناد حمل و نقل
پس از توضیحاتی که درباره مراحل حمل و نقل کالا ارائه کردیم، قصد داریم با اسناد مورد نیاز حمل و نقل آشنا شویم. در یک دسته‌بندی کلی، می‌توان این اسناد را به دو گروه اسناد متداول و اسناد خاص تقسیم کرد. انواع اسناد متداول به شرح زیر می‌باشند که در ادامه مطلب به تعدادی از آن‌ها خواهیم پرداخت.
- بارنامه
- فاکتور
- گواهی مبدا
- پکینگ لیست
- گواهی بازرسی
- بیمه‌نامه
بارنامه
بارنامه نوعی سند مالکیتی است که دارای قابلیت انتقال نیز می‌باشد. این سند به عنوان یک قرارداد برای حمل و نقل و بارگیری کالا در وسیله نقلیه است که توسط شرکت‌های این حوزه صادر می‌شود. پس از صدور بارنامه، مالکیت کالا از فروشنده به شرکت منتقل می‌شود. از انواع این سند می‌توان به بارنامه دریایی، بارنامه هوایی، بارنامه زمینی و بارنامه ریلی اشاره کرد. در ادامه مطلب قصد داریم انواع بارنامه را بر اساس کاربرد بررسی کنیم.
- بارنامه بدون شرط: نام دیگر این بارنامه Clean است و در آن شرایطی درباره شکستگی، خسارت و … وجود ندارد
- بارنامه مقید: در این بارنامه شرایط مختلفی درج شده و گاهی از آن به عنوان بارنامه کثیف یاد می‌شود
- بارنامه شخص ثالث: این بارنامه زمانی کاربرد دارد که نام تحویل دهنده کالا در قرارداد ذکر نشده باشد
- بارنامه گروهی: زمانی که شرکت‌های حمل و نقل بخواهند محموله چند فرستنده را همزمان برای بهره‌مندی از تخفیف و مزایا در یک مکان قرار بدهند، از بارنامه گروهی استفاده می‌شود
- بارنامه اختصاصی: این بارنامه زیرمجموعه بارنامه گروهی است که در آن به هر شرکت به طور مجزا یک بارنامه اختصاصی تعلق می‌گیرد
- بارنامه مرکب و سراسری: گاهی برای حمل کالا از چند وسیله مختلف استفاده می‌شود؛ به همین جهت برای این شرکت‌های حمل و نقل یک بارنامه صادر می‌شود. لازم به ذکر است که برای شرکت‌های کریری، بارنامه سراسری و برای شرکت‌های فورواردی، بارنامه مرکب صادر می‌شود
- راه‌نامه هوایی: راه‌نامه هوایی نیز یکی از انواع بارنامه است که 12 نسخه دارد. در واقع این نوع بارنامه نوعی به عنوان رسید به کار رفته و سند مالکیت کالا به شمار نمی‌رود
- راه‌نامه کامیون: این بارنامه در 6 تا 14 نسخه صادر شده و غیرقابل معامله می‌باشد
- مانیفست: مجموعه‌ای از چند بارنامه است که شامل اطلاعاتی درباره آن‌ها می‌باشد.
پروفرما و فاکتور
پروفرما نوعی سند است که در آن فروشنده درباره محصول و قیمت آن اطلاعاتی را نوشته و به خریدار ارسال می‌کند. درواقع پروفرما همان پیش فاکتور است و در صورتی که توسط خریدار و کشور مقصد تایید شود، مجوز ورود کالا صادر می‌شود.
فاکتور نیز تقریبا مشابه پروفرما است و فقط کلمه نوشته شده در سربرگ تفاوت آن‌ها را مشخص می‌کند. اما لازم به ذکر است که با صدور پیش فاکتور و ارسال آن، الزامی در انجام معامله وجود نخواهد داشت؛ در حالی که صدور فاکتور به منزله انجام معامله می‌باشد.
گواهی مبدا
گواهی مبدا یکی از مدارکی است که در تمام مراحل حمل و نقل کالا مورد بررسی قرار می‌گیرد. این سند نشان‌دهنده نام کشور تولیدکننده کالای مورد نظر بوده و شامل شرح کالا می‌شود. این سند باید توسط تولید کننده یا نمایندگان آن صادر شود و در برخی مواقع توسط سفارت کشور مقصد نیز کنترل و تایید می‌شود.
پکینگ لیست
پکینگ لیست یا لیست بسته‌بندی نیز یکی دیگر از اسنادی است که در طول تمام مراحل حمل و نقل کالا مورد بررسی قرار می‌گیرد. این سند شامل اطلاعاتی درباره تعداد، وزن، اندازه و محتویات بسته شده و باید مشخصات خریدار و فروشنده، اطلاعات محل بارگیری و تخلیه کالا، وزن، شماره فاکتور و … در آن لحاظ شده باشد. البته نیازی نیست در پکینگ لیست به جزئیات قیمت اشاره شود.
گواهی بازرسی
این گواهی سندی است که اولین مراحل حمل و نقل کالا، یعنی تحویل محموله به حامل در کشور مبدا صادر می‌شود. نماینده خریدار یا شرکت‌های بازرسی، در گواهی بازرسی به مواردی مانند اطمینان خریدار از کیفیت و کمیت، اندازه، بسته‌بندی، نوع بارگیری، وسیله حمل کننده و … اشاره می‌کنند.
سخن پایانی
در این مطلب از وب‌سایت شرکت حمل و نقل بین‌الملی ستاره آبی دریا، مراحل مختلف حمل و نقل کالا برای صادرات و واردات را بیان کردیم. این مراحل شامل تحویل محموله به حامل، ترخیص کالای صادراتی از گمرک، بار زدن کالا، حمل و نقل بین‌المللی با هر وسیله، ترخیص کالای وارداتی از گمرک و تحویل به خریدار می‌شوند. در نهایت به انواع اسنادی که در این مراحل صادر می‌شوند اشاره کردیم و توضیحات مختصری درباره هر کدام ارائه دادیم.
