مقدمه
اگر به مباحث تجارت بین المللی علاقه‌مند باشید احتمالاً اصطلاح دامپینگ یا رقابت مکارانه را شنیده‌اید. دامپینگ یک رفتار قانونی است که بسته به این که در کدام طرف معامله قرار داشته باشید، می‌تواند روی شما اثرات اقتصادی مفید یا مضری داشته باشد. دامپینگ یک مفهوم بسیار گسترده و پیچیده است که در این مقاله سعی داریم به صورت خلاصه به معنای آن و اثراتش بپردازیم.
دامپینگ چیست؟
دامپینگ یا قیمت شکنی اصطلاحی است که در تجارت بین المللی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در واقع دامپینگ زمانی رخ می‌دهد که یک صادر کننده محصولش را در خارج از کشور، ارزان‌تر از داخل کشور به فروش می‌رساند و در واقع این نوعی تبعیض بین المللی محسوب می‌شود. از آنجا که دامپینگ معمولاً شامل صادرات حجم زیادی از یک محصول می‌باشد، می‌تواند صدمات قابل توجهی به صنعت تولید داخلی محصولات مشابه وارد کند. بعلاوه دامپینگ می‌تواند منجر به رقابت تجاری ناعادلانه و عرضه‌ی بیش از حد یک کالا با قیمت بسیار پایین و ناعادلانه در کشورهای وارد کننده شود. دامپینگ می‌تواند هم ثبات اقتصادیِ کشورِ تولیدکننده و هم بازارِ تولید کنندگان محصول در کشور وارد کننده را به خطر بیاندازد.
انواع دامپینگ
دامپینگ را می‌توان به سه روش زیر طبقه بندی کرد:
پراکنده یا متناوب:
این نوع دامپینگ در شرایط استثنایی یا پیش بینی نشده‌ای رخ می‌دهد که در آن تولید داخلیِ کالا، بیش از هدف باشد یا حتی پس از فروش کالا هنوز سهام فروخته نشده‌ی آن وجود داشته باشد. در چنین شرایطی تولید کننده سهام فروخته نشده را بدون کاهش قیمت داخلی، با قیمت پایین در بازار خارجی می‌فروشد.
این اتفاق تنها در صورتی امکان پذیر است که تقاضای خارجی آن کالا، کشش لازم را داشته باشد و تولید کننده در بازار داخلی انحصارطلب باشد. هدف تولید کننده از این کار ممکن است بررسی کالای خود در یک بازار جدید یا استقرار در یک بازار خارجی برای بیرون راندن یک رقیب از بازار خارجی باشد. در این نوع دامپینگ، تولید کننده کالای خود را در یک کشور خارجی با قیمتی می‌فروشد که هزینه‌های متغیر و برخی از هزینه‌های ثابت را پوشش دهد تا ضررش کاهش پیدا کند.
مداوم:
وقتی یک انحصار طلب دائماً بخشی از کالای خود را با قیمت بالا در بازار داخلی و باقی مانده‌ی تولید را با قیمت پایین در بازار خارجی بفروشد، به آن دامپینگ مداوم می‌گویند. این اتفاق تنها در صورتی امکان پذیر است که تقاضای داخلی برای آن کالا، کشش کمتری داشته باشد و تقاضای خارجی بسیار کشسان باشد. وقتی هزینه‌ها به طور مداوم همراه با افزایش تولید کاهش یابند، تولید کننده دیگر قیمت محصول خود را در بازار داخلی کاهش نمی‌دهد.
در عوض، او قیمت پایین در بازار خارجی را حفظ می‌کند زیرا تقاضا در آنجا بسیار زیاد است. بنابراین، او با فروش مقدار بیشتری از کالا در بازار خارجی، سود زیادی کسب می‌کند. در نتیجه، مصرف کنندگان داخلی نیز از آن بهره مند می‌شوند زیرا قیمتی که ملزم به پرداخت آن هستند کمتر از زمانی است که دامپینگ وجود ندارد.
غارتگر:
دامپینگ غارتگر زمانی است که در آن یک شرکت انحصارگر، کالای خود را با قیمت بسیار پایین یا با ضرر در بازار خارجی می‌فروشد تا برخی از رقبا را از بین ببرد. اما وقتی رقابت پایان برسد، قیمت کالا در بازار خارجی را افزایش می‌دهد. بنابراین، شرکت ضرر را پوشش می‌دهد و اگر تقاضا در بازار خارجی کمتر شود، سود آن ممکن است بیشتر شود.
یک مثال جهانی از دامپینگ
یکی از نمونه‌های معروف در زمینه‌ی دامپینگ، پانل‌های فولادی و خورشیدیِ چین است. صنعت فولاد چین ظرفیت مازاد قابل توجهی برای این محصول دارد و متهم شده است که محصولات فولادی خود را در اتحادیه‌ی اروپا با قیمت بسیار پایین به حراج گذاشته است و این موضوع باعث شده است که رقابت در بین تولیدکنندگان فولاد اتحادیه‌ی اروپا بسیار دشوار شود. چند سال بعد، تولیدکنندگان چینی، صفحات خورشیدی خود را به صورت واردات دامپینگ به اروپا وارد کردند و مجدداً از سوی اتحادیه اروپا متهم شدند.
دلایل انجام این کار
دلایل زیادی وجود دارد که یک تولید کننده عمل دامپینگ را انجام دهد که برخی از آنها به شرح زیر است:
برای پیدا کردن جایگاه در بازار خارجی
یک انحصارگر ممکن است برای کسب جایگاه یا ادامه‌ی کار خود در بازار خارجی، به دامپینگ متوسل شود. به دلیل رقابت کامل در بازار خارجی، او قیمت کالای خود را در مقایسه با سایر رقبا کاهش می‌دهد تا تقاضا برای کالاهای معمول او افزایش یابد. برای این کار، او اغلب کالاهای خود را با متحمل شدن ضرر در بازار خارجی می‌فروشد.
برای فروش کالای مازاد:
هنگامی که کالای یک انحصارگر، بیش از حد تولید شود و او قادر به فروش آنها در بازار داخلی نباشد، ممکن است بخواهد مازاد آن را با قیمت بسیار پایین در بازار خارجی بفروشد. اما این اتفاق همیشه رخ نمی‌دهد.
گسترش صنعت:
گاهی ممکن است یک انحصارگر برای گسترش صنعت خود به دامپینگ متوسل شود. وقتی آن را گسترش دهد، هم مزایای اقتصادی داخلی و هم خارجی را دریافت می‌کند که منجر به اِعمال قانون افزایش سود می‌شود. در نتیجه، هزینه‌ی تولید کالای وی کاهش می‌یابد و با فروش مقدار بیشتری از کالای خود با قیمت کمتر در بازار خارجی، سود بیشتری کسب می‌کند.
روابط تجاری جدید:
گاهی انحصارطلب برای توسعه‌ی روابط تجاری جدید در خارج از کشور نیز دامپینگ انجام می‌دهد. به همین منظور، او کالای خود را با قیمت پایین در بازار خارجی می‌فروشد و بدین ترتیب روابط جدیدی در بازار با این کشورها برقرار می‌کند. در نتیجه، انحصارگر تولید خود را افزایش و هزینه‌های خود را کاهش می‌دهد و سود بیشتری کسب می‌کند.
برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد دلایل دامپینگ می‌توانید به این سایت مراجعه نمایید.
نگرش بین المللی نسبت به آن
در حالی که سازمان تجارت جهانی (WTO) صراحتاً نظر خود را در مورد ناعادلانه بودن دامپینگ اعلام نکرده است، با این حال بیشتر کشورها طرفدار دامپینگ نیستند. دامپینگ طبق قوانین WTO قانونی است مگر اینکه کشور خارجی بتواند اثرات منفی رفتارِ شرکت صادر کننده بر روی تولید کنندگان داخلی خود را نشان دهد. اکثر کشورها برای مقابله با دامپینگ و محافظت از صنایع داخلی خود در برابر قیمت گذاری‌های مخرب، از تعرفه‌ها و سهمیه‌ها استفاده می‌کنند.
اثرات آن
دامپینگ از طرق مختلف بر کشورهای وارد کننده و صادر کننده تأثیر می‌گذارد. برخی از این تاثیرات به شرح زیراند:
اثراتی که بر کشور وارد کننده می‌گذارد:
تأثیرات دامپینگ در کشور وارد کننده، که انحصارگر کالای خود را در آن رها می‌کند، به مدت زمان انجام دامپینگ (کوتاه مدت یا بلند مدت)، ماهیت محصول و هدف از دامپینگ بستگی دارد.
- اگر تولید کننده‌ای کالای خود را برای مدت کوتاهی در خارج از کشور دامپ کند، در این صورت صنعت کشور وارد کننده برای مدت کوتاهی تحت تأثیر قرار می‌گیرد. به دلیل قیمت پایینِ کالای دامپینگ، صنعت آن کشور برای مدتی ضرر می‌کند زیرا مقدار کمتری از کالای خودِ آنها فروخته می‌شود.
- اگر دامپینگ برای مدت طولانی ادامه یابد برای کشور وارد کننده بسیار خطرناک خواهد بود. زیرا برای تغییر تولید در کشور وارد کننده، به زمان نیاز است و صنعت داخلی آنها توانایی تحمل این رقابت را ندارد. اما وقتی واردات ارزان قیمت متوقف شود یا دامپینگ از بین برود، تغییر مجدد تولید دشوار می‌شود.
- اگر کالای دامپینگ، یک کالای مصرفی باشد، تقاضای مردم در کشور وارد کننده برای کالاهای ارزان قیمت تغییر می‌کند. وقتی دامپینگ متوقف شود، این تقاضا معکوس خواهد شد، در نتیجه سلیقه‌ی مردم تغییر خواهد کرد که برای اقتصاد کشور وارد کننده مضر خواهد بود.
4- اگر کالای دامپینگ شده از کالاهای ارزان باشد، منجر به ایجاد یک صنعت جدید می‌شود. اما وقتی واردات اینگونه کالاها متوقف شود، این صنعت نیز تعطیل خواهد شد. بنابراین در نهایت، کشور وارد کننده متحمل ضرر خواهد شد.
5- اگر انحصارگر کالا را برای حذف رقبای خود در کشورش از بازار خارج کند، کشور وارد کننده در آغاز از کالای ارزانی بهره‌مند می‌شود. اما پس از پایان رقابت و فروش همان کالا با قیمت انحصاریِ بالا، کشور وارد کننده متحمل ضرر می‌شود زیرا اکنون باید هزینه‌ی بالایی بپردازد.
اثراتی که بر کشور صادرکننده می‌گذارد:
دامپینگ از طریق روش‌های زیر بر کشور صادر کننده نیز تأثیر می‌گذارد:
- هنگامی که مصرف کنندگان داخلی مجبور شوند به خاطر دامپینگ، کالای انحصاری را با قیمت بالاتری خریداری کنند، از نظر توان خرید دچار ضرر می‌شوند. اما اگر انحصارگر کالاهای بیشتری تولید کند تا بتواند آن را در کشور دیگری دامپ کند، این کار به نفع مصرف کنندگان خواهد بود. این به این دلیل است که با تولید بیشتر کالا، هزینه‌ی حاشیه‌ای کاهش می‌یابد. در نتیجه، قیمت کالا بدون دامپینگ کمتر از قیمت انحصاری خواهد بود.
اما این قیمت پایین‌تر از قیمت انحصاری به قانون تولیدی بستگی دارد که صنعت تحت آن فعالیت می‌کند. اگر این صنعت تحت قانون کم کردن سود تولید کند، قیمت سقوط نمی‌کند زیرا هزینه‌ها و قیمت هر دو افزایش می‌یابند. در این حالت مصرف کنندگان بازنده خواهند شد و تولید کننده‌ی انحصاری سود می‌کند. تحت هزینه‌های ثابت، تغییری در قیمت ایجاد نخواهد شد. فقط در صورتی که هزینه‌ها تحت قانون افزایش سود قرار بگیرند، هم مصرف کنندگان و هم انحصار کننده از دامپینگ سود خواهند برد.
2- اگر تولید کننده‌ی انحصاری کالای بیشتری تولید کند، کشور صادرکننده نیز از دامپینگ سود می‌برد. در نتیجه، تقاضا برای ورودی‌های مورد نیاز مانند مواد اولیه و غیره برای تولید آن کالا افزایش می‌یابد، و زمینه‌ی اشتغال در کشور گسترش می‌یابد.
- کشور صادرکننده با فروش کالای خود به مقدار زیاد در بازار خارجی از طریق دامپینگ، ارز خارجی کسب می‌کند. در نتیجه، تراز تجاری آن بهبود می‌یابد.
سخن پایانی
همانطور که در این مقاله از سایت ستاره آبی دریا مطالعه کردید، دامپینگ می‌تواند هم مفید و هم مضر باشد. این بدین بستگی دارد که شما در کدام سمت معامله قرار داشته باشید. درست است که از نظر بسیاری از اقتصاددانان، انجام دامپینگ منصفانه و عادلانه نیست، اما متاسفانه در معاملات بین المللی کمتر به این موضوعات اهمیت داده می‌شود و کسب سود محوریت دارد.
