بارگیری و تخلیه بار، به انگلیسی Loading & Unloading ، یکی از مهمترین مراحل اجرایی در صنعت حمل‌ونقل و لجستیک کالا محسوب می‌شود. پروسه بارگیری و تخلیه بار تاثیر مستقیمی بر روی موفقیت لجستیک و حمل انتقال کالا به مقصد و همین طور قیمت تمام شده آن دارد.
به بیان ساده‌تر، بارگیری و تخلیه صحیح، مناسب، ایمن و نهایتا ارزان و به‌صرفه باعث می‌شود کالا به موقع و به سلامت و با قیمت تمام شده بهتر به دست مصرف کننده برسد. در این محتوا از وب‌سایت bsl قصد داریم راجع به پروسه بارگیری و تخلیه بار بیشتر بدانیم. از شما دعوت می‌کنیم همراه ما باشید:
بارگیری و تخلیه بار چیست؟
بارگیری و تخلیه بار به مجموعه‌ای از عملیات اجرایی و همین‌طور قوانین مرتبط با آن گفته می‌شود که به منظور قرار دادن و خروج یک محموله بار درون یک وسیله حمل کالا مانند کشتی، کامیون، هواپیما، قطار و … صورت می‌گیرد.
انواع بار
به طور کلی بارهایی که در زنجیره تامین کالا، توسط سیستم حمل‌ونقل داخلی یا بین‌المللی جابجا می‌شوند را می‌توان به چند دسته تقسیم کرد.
- کالاهای کانتینری
- بارهای فله BULK CAGOES
- بارهای متفرقه مانند کیسه، جعبه، بشکه، کارتن، عدل و …..
- مواد نفتی OIL CARGOES
- دام زنده
- کالاهای خطرناک GOODS DANGEROUS
- کالاهای ماشینی( خودرو) RORO
- بارهای یخچالی ( فاسد شدنی)
مسئولیت و هزینه بارگیری و تخلیه بار بر عهده چه کسی است ؟
هزینه‌های بارگیری و تخلیه بار بسته به شیوه و وسیله حمل (اعم از اینکه کشتی، قطار، هواپیما یا کامیون باشد) و همین‌طور با توجه به نوع توافق طرفین می‌تواند به عهده فرستنده بار یا گیرنده‌ی آن باشد.
در ایران و بسیاری از کشورهای دنیا، مسئولیت عملیات بارگیری و تخلیه بار از کشتی یا سایر وسایل لجستیکی در حیطه کاری شرکت‌هایی خاصی است که در ترمینال‌ها و بنادر مستقر هستند. این شرکت‌ها دارای وسایل، تجهیزات، ماشین‌آلات سبک و سنگین و نیروی کار متخصص برای انجام عملیات بارگیری و تخلیه بار به شکل درست و قانونی می‌باشند.
شیوه‌های انتقال کالا در بارگیری و تخلیه بار
از لحاظ قراردادهای بین‌المللی حمل‌ونقل کالا، چندین شیوه انتقال مرسوم است. شیوه‌ی انتقال کالا در چند دسته تقسیم‌بندی می‌شوند. به طور خلاصه این تقسیم‌بندی‌ها عبارتند از :
-
تحویل درب کارخانه / تیپ E
به طور کلی در قراردادهای نوع Ex Work ، کالا در مبدا کارخانه تحویل مشتری داده می‌شود. در نتیجه حمل از کالا کارخانه تا ترمینال، بندر و یا فرودگاه با مسئولیت و هزینه خود مشتری صورت می‌گیرد.
-
تحویل در ترمینال بدون پرداخت هزینه بارگیری / تیپ F
قراردادهای نوع F به چند روش مختلف صورت می‌گیرند. برای مثال می‌توان از روش‌های (FCA , FAS FOB ) نام برد. به بیان ساده، در روش گروه F ممکن است فروشنده یا تولید کننده کالا، وظیفه حمل و تحویل کالا را تا ترمینال و یا در مواردی تا داخل وسیله حمل (کشتی، کامیون، هواپیما و …) بر عهده بگیرد. اما هزینه‌های حمل و مسئولیت آن ( بیمه بار) بر عهده‌ی خود خریدار است.
در واقع ممکن است شما از یک فروشگاه وسیله‌ای را بخرید و هزینه آن را پرداخت کنید. سپس از فروشنده بخواهید با دریافت هزینه‌های حمل، کالای شما را به یک شرکت حمل‌ونقل تحویل بدهد تا کالا به دست شما برسد.
در اینجا، اگر چه فروشنده مسئولیت بارگیری و تحویل به شرکت حمل را قبول کرده اما هزینه‌های آن از جمله حق بیمه به عهده خود شما به عنوان خریدار می‌باشد.
-
تحویل در ترمینال با پرداخت هزینه بارگیری / تیپ C
در روش گروه C، درست مانند روش‌های گروه F ، فروشنده به جای تحویل درب کارخانه، کالا را در محل عزیمت یعنی ترمینال، فرودگاه و یا بندر به مشتری تحویل می‌دهد. تفاوت این روش با حالت قبل در این است که هزینه بارگیری تا ترمینال، در اینجا با خود فروشنده است نه خریدار.
قراردادهای تیپ C، در حالت‌های مختلف بسته می‌شوند. در یک نوع توافق ممکن است بار در بندر و درکنار کشتی تحویل فروشنده شود. در حالتی دیگر بار تا روی عرشه کشتی و یا داخل هواپیما و کامیون با هزینه فروشنده حمل شده و سپس به خریدار تحویل گردد.
برخی از قراردادهای گروه C عبارتند از: CFR , CIF , CPT , CIP
-
تحویل کالا در مقصد / تیپ D
این نوع قرارداد نیز شکل‌های مختلفی دارد که بنا به توافق خریدار و فروشنده صورت می‌گیرد. در قراردادهای نوع D بر خلاف سه گروه قبلی، کالا در کشور مقصد به خریدار تحویل می‌شود. البته ممکن است کالا در مقصد بر روی عرشه کشتی یا داخل اسکله و یا بعد از ترخیص و امور گمرکی در محل مورد نظر خریدار تحویل شود. همان طور که اشاره شد، تحویل کالا بر حسب توافق دو طرف صورت می‌گیرد.
انواع روش‌های بارگیری و تخلیه بار
با توجه به اینکه در صنایع حمل‌ونقل بین‌المللی بیشتر محموله‌های تجاری و کالاها از طریق سیستم کشتی‌رانی و حمل و نقل دریایی جابجا می‌شوند، در این بخش بیشتر به روش‌های بارگیری و تخلیه کالا در سیستم بنادر و کشتی‌ها اشاره می‌کنیم.
به طور کلیه عموم بارهایی که توسط کشتی جابجا می‌شوند یا به صورت بسته‌بندی شده هستند و یا به شکل فله در کشتی بارگیری و حمل می‌شوند.
-
حمل بارهای بسته‌بندی شده
بارهای پک و بسته‌بندی شده عمدتا در قالب کانتینر، پالت، بشکه، بسته، عدل و … هستند. این گونه بارها توسط جرثقیل‌های موجود در اسکله و روی کشتی، بارگیری و تخلیه می‌شوند.
-
حمل بارهای فله
بسیاری از بارهایی که با کشتی‌ها جابجا می‌شوند، مانند غلات، برخی از مصالح و … ، نیاز به بسته‌بندی و قرارگرفتن در کانتینر ندارند و در نتیجه به صورت فله بارگیری می‌شوند. بار فله، به دلیل اینکه به کانتینر نیاز ندارد، فضای کمتری می‌گیرد و از لحاظ هزینه نیز بصرفه‌تر است.
در بارگیری فله سه روش اصلی مرسوم است که عبارتند از :
-
روش مکنده‌های پنوماتیکی
تمیزترین روش بارگیری و تخلیه بار در کشتی‌ها این روش است. در این روش، بار توسط یک مکنده از مسیر یک لوله خرطومی بر روی یک تسمه متحرک قرار داده می‌شود. این تسمه، که به صورت شیب‌دار از داخل اسکه تا روی عرشه ادامه دارد، بار را حمل کرده و در کشتی تخلیه و یا بارگیری می‌کند.
-
روش گراپ
در این شیوه، وسیله به نام گراپ Grapple که شبیه چنگک بیل‌های مکانیکی است، بار را از کف اسکله برداشته و داخل کشتی تخلیه می‌کند.
-
روش باکت
در این روش از محفظه‌هایی به نام باکت استفاده می‌شود. ابتدا بار در بندر و فاصله حدودا 3 کیلومتری کشتی تخلیه می‌شود. در این نقطه بار فله را به وسیله لودر داخل باکت‌هایی، که دوتایی و در کنار هم بر روی کفی یک کامیون قرار دارند، می‌ریزند.
باکت‌ها توسط کامیون به نزدیک کشتی منتقل می‌شوند. در آنجا توسط جرثقیل آنها را بلند کرده و بر روی عرشه کشتی قرار می‌دهند. یک مکانیزم مکانیکی باعث باز شدن کف باکت و تخلیه بار داخل کشتی می‌گردد. سپس، دوباره جرثقیل باکت‌های خالی را بر روی کفی کامیون قرار می دهد.
بارگیری کراس استاف Cross stuff
زمانی که به هر دلیلی امکان انتقال مستقیم بار به مقصد مورد نظر وجود ندارد، ممکن است بار در یک بندر واسط از کانتینر تخلیه شده و سپس مجددا در یک کانتینر دیگر بارگیری شده و به سمت مقصد حمل شود.
این نوع بارگیری به نام بارگیری مجدد Re-stuff یا کراس استاف شناخته می‌شود.
در این شیوه حمل کالا دو بارنامه مجزا وجود دارد.
مقایسه زمان بارگیری کالا در بنادر ایران با سایر کشورها
بر اساس بررسی‌های انجام شده، متوسط زمان بارگیری و تخلیه بار در بندرهای ایران 4 روز و 9 ساعت است. در حالی که این شاخص در تایوان حدود 6 ساعت، در امارات 4 ساعت و در بنادر مالزی سه ساعت است. همین تفاوت زمانی به ظاهر اندک، به میزان زیادی باعث افزایش هزینه‌های حمل می‌شود و در قیمت نهایی کالا موثر است.
هزینه‌های بندری کالا به ازاری هر کانتینر در ایران، چیزی در حدود 43 دلار است. در حالی که این هزینه در امارات برای هر کانتینر 13 دلار تخمین زده می‌شود، که حدودا یک سوم هزینه بنادر کشور ماست.
ایمنی در بارگیری و تخلیه بار
پروسه بارگیری و تخلیه بار یک فعالیت مرکب است. در این پروسه، از انواع تجهیزات در کنار نیروی انسانی به صورت توامان استفاده می‌شود. بسیار مهم است که همه اصول ایمنی و سلامت برای حفظ جان نفرات و همین طور حفظ کارایی تجهیزات رعایت شود.
در اینجا به برخی از اصول ساده در خصوص محافظت از سلامت کارکنان شاغل در بخش بارگیری و تخلیه اشاره می‌کنیم.
مهمترین مخاطرات پرسنل مسئول بارگیری و تخلیه بار
- کشش‌های عضلانی و پیچ‌خوردگی‌های ناشی از برداشتن نامناسب بارهای سنگین
- جراحات و سوانح مرتبط با برخورد با وسایل و ماشین‌آلات یا سقوط در حین بارگیری
- آسیب‌های ستون فقرات به دلیل حمل نامناسب بار و یا سقوط
- ضربه به سر در اثر سقوط بار
برای پیشگیری از این اتفاقات به این توصیه‌ها توجه داشته باشید.
- وجود چک لیست ایمنی در حین بارگیری
- اطمینان از سالم بودن تجهیزات ایمنی ماشین‌آلات مانند ترمزها
- نور کافی در زمان بارگیری و تخلیه بار
- اطمینان از نبودن مخاطراتی مانند گودال، موانع غیرضروری، نخاله و ….
- عدم وجود ترافیک و ترددهای بی‌دلیل در حین بارگیری و تخلیه
- آموزش مناسب پرسنل
- تجهیزات ایمنی مناسب
- وجود بیمه استاندارد و کارآمد
سخن پایانی
بارگیری و تخلیه بار، یکی از پروسه‌های مهم و تخصصی در زمینه‌ی حمل‌ونقل و مبحث لجستیک است. شرکت‌های کاربلد و خبره که در این زمینه تخصص و تجربه‌ی کافی و لازم را دارند، به شما کمک می‌کنند بتوانید در کنار سلامت و ایمنی بالا، کالایتان را به بهترین شیوه بارگیری یا تخلیه کنید.
شرکت حمل‌ونقل بین‌المللی ستاره آبی دریا bsl ، مفتخر است در زمنیه‌ی لجستیک و حمل‌ونقل کالا از ایران به خارج و برعکس، در کنار شما مشتریان عزیز باشد. چنانچه در این زمینه پرسشی داشتید، با کارشناسان bsl تماس بگیرید.
ازین که تا پایان همراه این مقاله بوده‌اید از شما سپاسگزاریم. امیدواریم مطالب بیان شده برایتان مفید و سودمند واقع شده باشد.
