اینکوترمز چیست؟ آشنایی با اصطلاحات پر کاربرد در این حوزه منحصر به فرد

مقدمه

اینکوترمز یا اصطلاحات تجاری بین‌المللی (International Commercial Terms) شامل مجموعه‌ی از پیش تعریف شده‌ای از اصطلاحات تجاری است که توسط اتاق بازرگانی بین‌المللی در رابطه با قوانین تجاری بین‌المللی منتشر می‌شود. از این اصطلاحات به شکل گسترده در تراکنش‌ها و معاملات تجارت بین‌المللی استفاده شده و استفاده از آنها توسط نمایندگان تجاری، دادگاه‌ها، و همچنین وکلای بین‌المللی تشویق می‌شود. قواعد اینکوترمز در اصل با هدف منتقل کردن ساده وظایف، هزینه‌ها، و ریسک‌های مرتبط با حمل و نقل بین‌المللی و تحویل کالاها ایجاد شده و شامل مجموعه‌ای از اصطلاحات تجاری 3 کلمه‌ای است.

قواعد اینکوترمز توسط دولت‌ها، مقامات قضایی، و فعالان تجاری در سراسر جهان برای تفسیر پر استفاده‌ترین اصطلاحات تجارت بین‌المللی کاربرد دارد. آنها با هدف کاهش یا حذف ابهاماتی که به واسطه استفاده از زبان‌های گوناگون در کشورهای مختلف پیش می‌آیند ایجاد شده ‌اند. به همین دلیل اغلب در قراردادهای فروش بین‌المللی از آنها استفاده می‌شود. اولین سند منتشره از اصطلاحات تجاری بین‌المللی در سال 1923 منتشر شده است، و اولین سندی که با عنوان اینکوترمز منتشر شده مربوط به سال 1936 است.

قواعد اینکوترمز چه مواردی را شامل می‌شوند؟

موضوعات اصلی مورد بحث در قواعد اینکوترمز بسیار گسترده هستند که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به هزینه‌ها، تعهدات قراردادی و ریسک‌ها اشاره کرد. 

به طور کلی، قواعد اینکوترمز شامل مباحث زیر می‌باشند:

• حدود مسئولیت طرفین را تعیین می‌کنند؛
• هزینه‌های هر دو طرف قرارداد را تعیین می‌کنند؛
• ریسک‌های محتمل تجاری موجود بین خریدار و فروشنده را مشخص می‌نمایند؛ و 
• از بروز اختلافات ناشی از تفسیر نادرست اصطلاحات بکار رفته در قراردادهای تجاری جلوگیری می‌نمایند. 

به عبارت دیگر، قواعد اینکوترمز وارد رشته‌های مختلفی از بازرگانی از قبیل حمل کالا، ترخیص کالا، صادرات، واردات، تعیین مسئولیت پرداخت و تعیین ریسک حمل و نقل کالا در مراحل مختلف انتقال کالا شده‌اند. 

اصطلاحات تعریف شده در اینکوترمز

برخی از اصطلاحات در اینکوترمز معنای متفاوتی دارند. اصطلاحات اینکوترمز به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند:

• اصطلاحات اینکوترمز مناسب برای انواع روش‌های حمل
• اصطلاحات اینکوترمز مناسب باربری دریایی و کشتیرانی

در ادامه پیش از معرفی اصطلاحات اینکوترمز مناسب برای انواع روش‌های حمل مخصوصا حمل و نقل دریایی، به معرفی مفاهیم کلی بسیار مهم در آن می‌پردازیم. بعضی از مهم‌ترین اصطلاحات اینکوترمز شامل موارد زیر می‌شود:

• Delivery: یا تحویل، نقطه‌ای در معامله است که ریسک از بین رفتن یا آسیب کالاها از فروشنده به خریدار منتقل می‌شود.
• Arrival: یا تحویل، نقطه‌ای که در آن هزینه حمل پرداخت می‌شود.
• Free: فروشنده متعهد می‌شود که کالاها را به نقطه‌ای برساند که از آنجا مورد حمل و نقل قرار گیرند.
• Carrier: هر فردی که در قرارداد حمل و نقل، وظیفه حمل و نقل با قطار، جاده، هوا، دریا، رودخانه یا ترکیبی از این روش‌ها را بر عهده می‌گیرد.
• Freight Forwarder: شرکتی که قرارداد باربری بسته یا در آن مشارکت می‌کند.
• Terminal: هر محل سرپوشیده یا غیر سرپوشیده مثل انبار، پارکینگ، گاراژ کانتینرها یا ترمینال بار جاده‌ای، ریلی، یا هوایی.
• To clear for export: دریافت گواهی ترخیص صادراتی بار و گرفتن جواز صادرات.

قوانین اینکوترمز چه مزایای دارد؟

قوانین اینکوترمز شامل 11 شرط اصلی و تعدادی شرط فرعی هستند که برای روشن شدن هر چه بیشتر مفاد این قوانین توسط خریداران و فروشندگان تنظیم شده‌اند. به همین دلیل است که احتمال تفسیر و درک نادرست این قوانین توسط هر یک از طرفین به طور قابل توجهی کاهش پیدا کرده است. 

یکی از مهم‌ترین مزیت‌های اینکوترمز این است که پاسخگوی سوالات بسیار زیادی در زمینه‌های مختلف از جمله مسائل حمل و نقل و ترابری و همچنین هزینه‌های مرتبط به آن می‌باشد. به عنوان مثال، پاسخ سوالاتی از این قبیل را می‌توانید به راحتی با مطالعه‌ی قواعد اینکوترمز پیدا کنید:

• مدت زمان تحویل یک بسته چقدر است؟
• روش‌ها و شرایط حمل و نقل به چه صورت است؟
• چگونه می‌توان مطمئن شد که استانداردهای تعیین شده توسط هر دو طرف رعایت می‌شوند؟

با وجود جامع و کامل بودن این قوانین اما باید به خاطر داشت که محدودیت‌های خاص خود را نیز دارند. به عبارت دیگر، موضوعات و سوالاتی ممکن است وجود داشته باشند که نتوان به کمک قواعد اینکوترمز به آن‌ها پاسخ داد. به عنوان مثال، این قواعد هیچ‌گونه مسئولیتی در قبال حقوق و تعهدات قراردادی بین خریدار و فروشنده یا حتی روش‌هایی برای نقض قرارداد، ندارند. 

یکی دیگر از مزایای قوانین اینکوترمز، مشخص کردن طرف معامله‌ای است که موظف به عقد قرارداد حمل کالا یا ارائه‌ی پوشش بیمه‌ی بار می‌باشد. به زبان ساده‌تر، این قوانین به روشنی مشخص می‌کنند که پرداخت چنین هزنیه‌هایی بر عهده‌ی کدام طرف می‌باشند. 

همچنین، طبق این قوانین مشخص می‌شود که کدامیک از طرفین باید مجوزهای رسمی از جمله مجوز صادرات را دریافت نمایند و کارهای اداری مربوط به آن را انجام دهند. به این ترتیب، هزینه‌ی های مربوط به انجام این کارها نیز مشخص می‌شود که بر عهده‌ی چه کسی است تا هیچ‌گونه اختلافی بین طرفین قرارداد پیش نیاید. 

عدم استفاده از اینکوترمز چه معایبی دارد؟

هر تاجر یا بازرگانی باید هر ساله خود را با تغییرات موجود در قواعد اینکوترمز به‌روز کند. در واقع، این قواعد در وهله‌ی نخست به نفع خود تاجر تنظیم شده‌اند و به او کمک می‌کنند تا به روش راحت‌تر، امن‌تر و با کمترین میزان اختلاف نظر با تجار کشورهای دیگر تجارت کنند. عدم داشتن آگاهی درست از این قواعد می‌تواند منجر به اتلاف وقت و انرژی و همچنین زیان‌های مالی بسیار زیادی در زمینه‌های مختلف از جمله واردات کالا شود. 

عدم استفاده از قواعد اینکوترمز می‌تواند مشکلاتی را نیز در مسئله‌ی تحویل بار به وجود آورد. در این قوانین، تعهد فروشنده در قبال زمان و شرایط تحویل کالا مشخص می‌شوند. در نتیجه، بارگانان می‌توانند با مراجعه به این بخش از قوانین متوجه شوند که چه زمانی قادر به دریافت خسارت از فروشنده هستند. 

با این وجود، اینکوترمز دارای محدودیت‌هایی نیز می‌باشد که شناخت آن‌ها در استفاده‌ی درست از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. اول از همه باید به یاد داشته باشید که اینکوترمز تنها بخشی از قرارداد تجارت بین المللی محسوب می‌شود. از مهم‌ترین محدودیت‌های قواعد اینکوترمز می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

•  عدم اشاره به مبلغ پرداخت شده و یا روش‌های پرداخت مورد استفاده در معاملات
• عدم صرف نظر کردن از قوانین رسمی و اجباری
• عدم اشاره کردن به انتقال مالکیت کالاها، نقض قراردادها و مسئولیت محصول (به عبارت دیگر، عدم اشاره به نوع مالکیت)
• نمی‌توان این اصطلاحات را به جای قرارداد رسمی بین دو طرف قرارداد بکار برد. 
• مسئولیت بیمه کالا در هیچ‌یک از اصطلاحات اینکوترمز به جز گروه C مشخص نشده است. در نتیجه، طرفین قرارداد حتماً باید به صورت جداگانه به این موضوع پرداخت شود.

اصطلاحات اینکوترمز مناسب برای انواع روش‌های حمل

بعضی از اصطلاحات اینکوترمز در مورد تمام روش‌های حمل و نقل کالا موضوعیت و کاربرد دارند. این اصطلاحات برای مشخص کردن نوع قرارداد و شرح وظایف و تعهدات طرفین (خریدار و فروشنده) در فرایند معامله کاربرد دارند. در ادامه مهم‌ترین اصطلاحات آن که برای انواع روش‌های حمل و نقل کالا کاربرد دارند را معرفی می‌کنیم.

EXW – EX Works

در این روش بعد از عبارت EXW نام یک مقصد قرار می‌گیرد. فروشنده موظف است بار را در این مقصد تحویل بدهد. این اصطلاح حداکثر تعهد را روی خریدار و حداقل تعهد را روی فروشنده ایجاد می‌کند. اغلب از این اصطلاح برای مظنه قیمت دادن اولیه و بدون محاسبه هر نوع هزینه اضافی استفاده می‌شود.

اصطلاح EXW به این معنا است که یک خریدار ریسک‌های رساندن کالا به مقصد نهایی را به عهده می‌گیرد. اگر فروشنده کالاها را بار نکند یا ترخیص آنها برای صادرات را نگیرد، یا کالاها را بار کند، در هر حال ریسک و هزینه با خریدار است. اگر طرفین به این توافق برسند که فروشنده باید کالاها را بار کند و به نقطه مشخصی ارسال کند تا در ریسک مشارکت داشته باشد، این توافق باید به شکل شفاف با کلمات دقیق ثبت شود تا در این نوع قرارداد تاثیر بگذارد.

FCA – Free Carrier

در این روش فروشنده کالاها را در یک محل مشخص همراه با ترخیص صادرات به خریدار تحویل می‌دهد. کالاها ممکن است به حمل‌کننده‌ای که از طرف خریدار معرفی شده، یا طرف دیگری که توسط خریدار مشخص شده تحویل داده شوند. این اصطلاح تجارت بین‌المللی از جهات بسیاری جایگزین اصطلاح FOB در استفاده‌های جدید شده است. این اصطلاح سابقا به معنای تحویل کالا در بندر یا محل ارسال بود که در اصطلاح FCA به یک مقصد جغرافیایی تبدیل شده است. فقط نقطه انتقال ریسک در این اصطلاح از بندر به نقطه یا محل تحویل کالا تغییر کرده است.

محل مورد انتخاب در این نوع قرارداد در تعهدات بار کردن و خالی کردن کالاها تاثیر قابل توجهی دارد. اگر تحویل جزو تعهدات فروشنده باشد، یا در هر محلی انجام شود که تحت نظارت فروشنده باشد، او مسئول بار کردن کالا در حمل کننده خریدار خواهد بود. اما اگر تحویل در هر نقطه دیگری انجام شود، با رسیدن به مقصد وظیفه تحویل بار از فروشنده برداشته می‌شود، به این ترتیب خریدار مسئول خالی کردن بار و پر کردن آن در حمل‌کننده خریدار است.

CPT – Carriage Paid To

در این روش فروشنده هزینه حمل و نقل بار تا مقصد نام برده را به عهده می‌گیرد. در این روش هنگامی که کالا در اولین حمل‌کننده بار می‌شود، ریسک کالا از فروشنده به خریدار منتقل می‌شود. در این روش فروشنده مسئول هزینه‌های اولیه شامل ترخیص صادرات و هزینه باربری به مقصد نام برده است.

فرقی نمی‌کند این نقطه مقصد نهایی یا یکی از بنادر کشور فروشنده باشد، به هر حال این محل باید در قرارداد ذکر شده باشد. اگر خریدار از فروشنده بخواهد که برای بار یک بیمه هم تهیه کند، آن وقت باید از اصطلاح اینکوترمز CIP در قرارداد به جای این استفاده شود.

CIP – Carriage and Insurance Paid To

این اصطلاح شباهت زیادی به CPT دارد، با این تفاوت که در آن فروشنده متعهد به بیمه کردن کالا در حمل و نقل می‌شود. در این روش فروشنده باید بار را تا 110% ارزش اظهاری آن مطابق با قواعد بیمه‌های بین‌المللی بیمه کند. این کار باید با توجه به همان ارزی که در قرارداد به کار برده شده انجام شود و باید مورد توافق خریدار، فروشنده، و هر کس دیگری که منفعتی از بیمه می‌برد باشد. قاعده CIP را می‌توان برای انواع روش‌های حمل و نقل به کار برد.

DPU – Delivered at Place unloaded

این اصطلاح اینکوترمز نشان می‌دهد که فروشنده باید کالاها را در مقصدی که نام برده شده تخلیه کرده و تحویل بدهد. در این روش فروشنده تمام هزینه‌های بار (نرخ‌های صادرات، حمل و نقل، تخلیه بار از حمل‌کننده در مقصد یا ترمینال مورد نظر و هزینه‌های مقصد) را پرداخته و تمام ریسک‌ها را تا رسیدن بار به نقطه مشخصی که در قرارداد ذکر شده بر عهده می‌گیرد.

این ترمینال ممکن است یک بندر، فرودگاه، یا یک ترمینال داخلی تعویض بار باشد، اما باید قابلیت دریافت بار را داشته باشد. تمام هزینه‌ها بعد از تخلیه بار (برای مثال حق‌الزحمه واردات، مالیات، گمرک، و حمل بار) به عهده خریدار است. لازم به ذکر است که هر نوع هزینه تاخیر و دیرکرد در ترمینال اغلب به عهده فروشنده است.

DAP – Delivered At Place

در اینکوترمز 2010 اصطلاح DAP برای «تحویل در محل» به این شکل تعریف شده: فروشنده کالاها را در مقصدی که نام برده شده آماده تخلیه به خریدار تحویل می‌دهد. مطابق اصطلاح DAP، ریسک حمل بار با رسیدن کالاها به محل مشخص شده در قرارداد، از فروشنده به خریدار منتقل می‌شود.

همین که کالاها آماده حمل و نقل شوند، بسته‌بندی لازم توسط فروشنده با خرج خودش انجام می‌شود، و به این ترتیب کالاها به شکل امنی به مقصد می‌رسند. تمام تشریفات قانونی لازم در کشوری که کالاها به آن صادر می‌شود بر عهده فروشنده و با هزینه او انجام می‌شود، و ریسک ترخیص شدن یا نشدن کالاها نیز بر عهده فروشنده است.

پس از رسیدن کالاها به کشور مقصد، ترخیص گمرکی کالاها و تمام اسناد و مدارک مرتبط باید توسط خریدار انجام شود. مطابق شرایط اصطلاح DAP تمام هزینه‌های حمل و نقل و هزینه‌های ترمینال تا رسیدن به مقصد مورد توافق توسط فروشنده پرداخت می‌شود. هزینه لازم برای تخلیه بار در مقصد نهایی بر عهده خریدار است.

DDP – Delivered Duty Paid

در این روش فروشنده مسئول تحویل کالاها در محل نام برده شده در کشور خریدار است، و تمام هزینه‌ها تا رسیدن بار به مقصد از جمله امور گمرکی و واردات و مالیات‌های مربوطه را پرداخت می‌کند. در این روش فروشنده مسئول تخلیه بار نیست. در این روش حداکثر وظایف بر عهده فروشنده بوده و حداقل وظایف بر عهده خریدار است. هیچ ریسک یا مسئولیتی تا رسیدن بار به نقطه مشخص شده بر عهده خریدار نیست.

مهم‌ترین نکته در اینکوترمز DDP این است که فروشنده مسئول ترخیص کالاها در گمرک کشور خریدار است، و این هم شامل پرداخت هزینه‌های مرتبط و هم انجام رویه‌های قانونی و ارائه مدارک لازم می‌شود. به همین دلیل در صورتی که فروشنده با قوانین واردات کشور مقصد آشنایی مناسبی نداشته باشد، این روش می‌تواند برای او بسیار پر ریسک بوده و هزینه‌های زیادی به عهده او بیافتد.

تفاوت بین اینکوترمز 2010 و اینکوترمز 2020

همانطور که قبلاً هم بدان اشاره شد، قواعد اینکوترمز هر چند وقت یکبار به‌روز می‌شوند. در نتیجه، تمامی تجار و بازرگانان باید خود را با جدیدترین قواعد اینکوترمز آشنا و به‌روز کنند. به این ترتیب، تفاوت‌هایی بین اینکوترمز 2010 و اینکوترمز 2020 وجود دارند که در این بخش، به تفاوت‌های موجود بین این قوانین و قواعد اینکوترمز 2010 و اینکوترمز 2020 توجه خواهیم کرد. 

تغییر قوانین بارنامه داخلی در اینکوترمز FCA

حمل و نقل کانتینر در قواعد اینکوترمز 2010 توسط FOB مشخص می‌شود. مشکل زمانی به وجود می‌آمد که فروشنده به محض رسیدن کانتینر به بندر صادراتی دیگر مسئولیتی در این زمینه ندارد در حالی که مسئولیت تمامی خطرات و هزینه‌ها به عهده‌ی خود فروشنده می‌باشد. در قواعد اینکوترمز 2020، گزینه‌ای به منظور دریافت بارنامه توسط فروشنده اضافه شد تا دیگر خطراتی مانند لغو غیرقابل پیش‌بینی حمل و نقل به وجود نیایند. 

ذکر دقیق‌تر هزینه‌ها

تفاوت دوم بین قواعد اینکوترمز 2010 و 2010 در بخش هزینه‌هاست. هزینه‌ها در قواعد اینکوترمز 2010 به صورت جداگانه ذکر شده بودند. در قواعد اینکوترمز 2020 نیز همینطور است؛ با این تفاوت که A9 برای فروشنده و B9 برای خریدار در نظر گرفته شده است. فهرستی از هزینه‌های فروشنده و خریدار مشخص شده‌اند. 

تغییر بیمه در CIP و CIF

بیمه در CIF ثابت است و همراه با هزینه فروشنده در نظر گرفته می‌شود. در CIP قواعد اینکوترمز 2020، فروشنده موظف به پرداخت بیمه است و کلی خطرات را پوشش می‌دهد. 

استفاده از حمل و نقل شخصی در FCA ،DAP ،DPU و DDP

در قواعد اینکوترمز 2020، به شما این امکان داده شده است که قرارداد حمل و نقل را بدون دخالت شخص ثالث منعقد کند و از وسیله شخصی خود استفاده نماید. 

در نظر گرفتن الزامات ایمنی

با توجه به اهمیت الزامات ایمنی در حمل و نقل و ترابری، توجه‌ی بیشتری این این موضوع در قواعد اینکوترمز 2020 شده است. به عبارت دیگر، در اینکوترمز 2020 به طور مستقیم به تعهدات و هزنیه‌های مربوط به ایمنی اشاره شده است. 

تغییر DAT به DPU

منظور از DAT، تحویل در ترمینال است در حالی که DPU به تحویل در مقصد نهایی تخلیه بار اشاره دارد. به‌روزرسانی صورت گرفته باعث شده است که DAT به DPU تغییر یابد. به عبارت دیگر، تحویل کالا از این به بعد در هر مکانی از جمله ترمینال قابل انجام است. 

نکات توضیحی برای کاربران

در اینکوترمز 2020، یکی سری نکات توضیحی برای کاربران در نظر گرفته شده است که مسیر قانونی درست و شرایط بهتر برای گرفتن تصمیمات معاملاتی را مشخص می‌کند. 

بررسی آخرین اینکوترمز موجود

قواعد اینکوترمز 2020 به طور گسترده به موضوع مرتبط با حمل و نقل بین فروشنده و خریدار می‌پردازد. برخی از مهم‌تریم مسائل در نظر گرفته شده در این قواعد می‌توان به حمل کالاها، ترخیص کالاها، واردات و صادرات کالاها، مسئول پرداخت، جابه‌جایی و انتقال کالا اشاره کرد. اصطلاحات بکار رفته در قواعد اینکوترمز موجود معمولاً با ذکر مناطق جغرافیایی مورد استفاده قرار می‌گیرند و عناوین مربوط به جابه‌جایی نقش چندان زیادی در این اصطلاحات ندارند. 

قواعد آخرین اینکوترمز موجود شامل موارد زیر است که هر یک از آن‌ها به صورت مختصر توضیح داده می‌شوند.

• ریسک‌ها: بر اساس اینکوترمز موجود می‌توان زمان انتقال کالا از فروشنده به خریدار را مشخص کرد. علاوه بر این، اینکوترمز مشخص می‌کند که مسئولیت خطرات بالقوه حمل و نقل کالا بر عهده‌ی کدام یک از طرفین قرارداد (فروشنده یا خریدار) است. 
• هزینه‌ها: همانطور که در بخش‌های قبل نیز بدان اشاره شد، در اینکوترمز 2020 مشخص می‌گردد که پرداخت هزینه‌ها بر عهده‌ی کدام یک از طرفین قرارداد (خریدار یا فروشنده) است. یکی از مهم‌ترین این هزینه‌ها مربوط به بیمه کالای منتقل شده است که پرداخت آن باید بر اساس اینکوترمز موجود مشخص گردد. 
• وظایف و مسئولیت‌ها: به طور کلی، قواعد و قوانین اینکوترمز موجود، وظایف و مسئولیت‌های هر یک از طرفین قرارداد (خریدار یا فروشنده) را معین می‌کند. از جمله مهم‌ترین این وظایف و مسئولیت‌ها می‌توان به بیمه و اخذ پروانه صادرات و واردات و حمل و نقل و لجستیک اشاره کرد. 

نحوه‌ی بکار بردن قوانین و قواعد اینکوترمز موجود

در استفاده از این قوانین و مقررات باید به سه نکته‌ی بسیار مهم توجه شود:

• حتماً باید در مورد قوانین اینکوترمز موجود به طور کامل اطلاع پیدا کنید. این قوانین در تمامی قراردادهای صادرات و واردات یکسان هستند و رعایت آن‌ها بسیار ضروری در نظر گرفته می‌شود. 
• پیش از هر چیزی باید قاعده‌ی اینکوترمز (به طور مثال، استفاده از قاعده‌ی CIF) به طور واضح و روشن توسط هر دو طرف قرارداد مشخص شود. 
• یکی از مهم‌ترین نکات، مشخص کردن نام بندر یا مکانی است که کالا در آنجا تحویل داده می‌شود. در ذکر این موضوع باید هم خریدار و هم فروشنده‌ی کالا به شدت دقت داشته باشند. 

سخن پایانی

در این مطلب از سایت ستاره آبی دریا آموختید که اصطلاحات تجاری بین‌المللی یا اینکوترمز مجموعه‌ای از قواعد و روش‌های تعریف شده در تجارت و واردات و صادرات کالاها است که توسط اتاق بازرگانی بین‌المللی تدوین و به روز رسانی می‌شود. این اصطلاحات شرایطی از پیش تعریف شده هستند که با استفاده از آنها ابهامات در وظایف طرفین تجارت به حداقل ممکن کاهش پیدا می‌کند. بعضی از این اصطلاحات قابل اطلاق و کاربرد در همه روش‌های حمل و نقل هستند. این در حالی است که برخی دیگر از این اصطلاحات در زمینه‌های تخصصی حمل و نقل کاربرد دارند. در این مطلب ضمن معرفی اصلی‌ترین اصطلاحات در اینکوترمز، به معرفی مهم‌ترین رویه‌ها و اصطلاحاتی که در همه شرکت‌های حمل و نقل کاربرد دارند پرداختیم.