انواع بیمه باربری و شرایط آنها براساس محدوده جغرافیایی، پوشش و نوع حمل دسته‌بندی می‌شوند. اگر بخواهیم یک تعریف کلی از بیمه باربری داشته باشیم، باید بگوییم که بیمه باربری یک قرارداد بین شرکت حمل و نقل و صاحب کالا با شرکت بیمه است. بر اساس این قرارداد شرکت بیمه متعهد می‌شود در ازای حق بیمه‌ای که از بیمه گذار یعنی شرکت حمل و نقل یا صاحب کالا دریافت می‌کند، خسارات وارده به محموله تجاری را جبران کند.
البته علاوه بر خساراتی که به محموله وارد می‌شود هرگونه خسارت به افراد حاضر در جریان انتقال و موارد پیرامونی هم در قرارداد بیمه گنجانده می‌شوند. در صورتی که خسارت رخ دهد بیمه‌گر، یعنی همان شرکت بیمه متعهد می‌شود حمایت لازم را از بیمه گذار داشته باشد. پیشنهاد می‌کنیم برای اینکه با انواع بیمه باربری بیشتر آشنا شوید برخی اصطلاحات تخصصی این بیمه را هم مطالعه نمایید. مثلاً بیمه اتکایی در انواع بیمه باربری یکی از اصطلاحات بسیار مهم است.
بیمه اتکایی یعنی اینکه شرکت بیمه برخی از تعهدات مالی خودش را که توان انجام آنها را ندارد به شرکت بیمه دیگری می‌سپارد. زبان همگانی یکی از اصطلاحات دیگر است که مربوط به نجات داوطلبانه کشتی یا کالاها در شرایط اضطراری در یک سفر دریایی می‌باشد. از اصطلاحات مهم دیگری که در اینجا باید به آن بپردازیم، بارنامه است. بارنامه اوراق تجاری می‌باشد که بر اساس آن مالکیت صاحب بار بر روی آن ثابت می‌شود. اطلاعات مختلفی در بارنامه انواع بیمه باربری قرار می‌گیرد که به شدت ارزشمند هستند. یکی دیگر از اصطلاحات مهم در بیمه باربری، پارتشیپمنت نام دارد. این عبارت بیان می‌کند که، محموله در چند مرحله به مقصد انتقال پیدا کرده است
انواع مختلف بیمه باربری براساس شرایط جغرافیایی
همانطور که در بخش مقدماتی این مطلب گفتیم یکی از شرایط تقسیم بندی انواع بیمه باربری، شرایط جغرافیایی آنها است. با توجه به شرایط جغرافیایی بیمه‌های باربری به دسته بندی‌های زیر تقسیم می‌شوند:
- بیمه باربری و حمل و نقل وارداتی: بیمه باربری وارداتی به عنوان یک بیمه اجباری شناخته می‌شود. یعنی برخلاف بسیاری از بیمه‌نامه‌ها که وارد کننده به صورت اختیاری می‌تواند از آنها استفاده کند، استفاده از این بیمه نامه ضروری و اجباری می‌باشد و بدون آن امکان ورود کالا به کشور وجود ندارد. ضمناً تنها در معاملات تجاری از این بیمه استفاده می‌شود که خرید کالا در آنها به صورت براتی یا انتقال ارز صورت نگرفته باشد.
- بیمه باربری صادراتی: در مقابل بیمه نامه باربری و حمل و نقل وارداتی، نوع صادراتی آن قرار می‌گیرد. براساس این مدل از انواع بیمه باربری، در صورتی که شما بخواهید هر کالایی را از داخل کشور به کشورهای خارجی ارسال کنید می‌توانید آن را مورد پوشش بیمه صادراتی قرار دهید. البته به نظر می‌رسد بر خلاف بیمه وارداتی استفاده از بیمه صادراتی اجباری نباشد.
- بیمه ترانزیت: یکی دیگر از انواع بیمه باربری، بیمه ترانزیت نام دارد. در واقع، کشور ما همیشه مبدا و مقصد محموله ها نیست و ممکن است برخی کالاها از طریق مسیر زمینی، دریایی یا هوایی کشور ما به کشورهای دیگر منتقل شوند. به عبارت بهتر، مبدا و مقصد محموله‌ها کشور ما نیستند و کشورهای دیگر می‌باشند. صاحب محموله در این شرایط می‌تواند از بیمه ترانزیت برای مراقبت از محموله خودش بهره ببرد. البته توجه داشته باشید که داشتن مجوز بیمه باربری و حمل و نقل برای استفاده از بیمه ترانزیت ضروری است.
- بیمه داخلی: بیمه باربری داخلی همان گونه که از نام آن پیداست فقط در داخل کشور قابل استفاده است و اعتبار دارد. این بیمه در حالت کلی به سه دسته بیمه عمومی، بیمه پوشش باز و بیمه ساده تقسیم می‌شود. قرارداد بیمه عمومی با بیمه نامه‌های دیگر تفاوت چندانی ندارد و مفاد حقوقی و تعهدات طرفین در آن به صورت عمومی مشخص می‌شود. اما در بیمه نامه پوشش باز، هر هفته یک گواهی باید از سمت شرکت بیمه صادر شده و میزان حق بیمه بر اساس ارزش محموله‌ها، تعیین شود. بیمه نامه‌های ساده نیز صرفاً برای کالاهای مشخصی استفاده می‌شوند.
انواع بیمه باربری بر حسب پوشش
بعد از اینکه در مورد انواع بیمه باربری بر اساس محدوده جغرافیایی صحبت کردیم حال وقت آن است که به سراغ دسته بندی آنها بر اساس پوشش آنها برویم. بر این اساس بیمه‌های باربری عبارتند از:
- :Total Lossبیمه باربری به بیمه تشریفاتی یا گمرکی هم معروف است. البته این بیمه بیشتر در شرایط حمل و نقل دریایی و با کشتی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در صورتی که تمام بار در حمل و نقل دریایی از بین برود مطابق این بیمه، شرکت بیمه موظف است خسارت را پرداخت کند. شرایط پوشش این نوع از انواع بیمه باربری در چهار دسته تقسیم بندی می‌شوند. شرایط C کم ارزش‌ترین و البته ارزان‌ترین شرایط در این نوع بیمه باربری هستند. آتش سوزی یا انفجار، زیان همگانی، تخلیه بار در شرایط اضطراری برای پایین آوردن وزن کشتی در دریا و … از جمله مواردی هستند که در شرایط C مورد حمایت قرار می‌گیرند. پوشش‌های این بیمه در دسته B حالت متوسط دارد.
دزدی و دله دزدی، آتشفشان و صاعقه، روغن زدگی، ورود آب به کشتی و … از جمله مواردی هستند که در این بیمه از انواع بیمه باربری مورد حمایت قرار می‌گیرند. در شرایط A نیز که کامل‌ترین پوشش این بیمه باربری است، خسارت‌هایی که ناشی از فرسودگی، انفجار هستهای، اعتصاب کارگران یا شورش داخلی و موارد مشابه مورد حمایت قرار می‌گیرند.ممکن است که در این بیمه باربری عبارت کلوز عدم تحویل هم در بیمه نامه گنجانده شده باشد. در این صورت، بر اثر گم شدن بخشی از محموله یا حتی تمام آن، شرکت بیمه موظف به پرداخت خسارت است.
- پوشش داخلی: این بیمه حوادثی را که داخل کشور برای یک محموله رقم می‌خورند مورد حمایت و پوشش قرار می‌دهد. البته پوشش‌های این بیمه از انواع بیمه باربری در دو دسته اصلی و اضافی طبقه‌بندی می‌شوند. دسته اصلی پوشش‌های این بیمه که عبارتند از آتش سوزی، تصادف وسایل نقلیه، واژگون شدن وسایل نقلیه و پرت شدن آنها که در تمام بیمه نامه‌ها وجود دارند. پوشش‌های اضافی مثل برخورد جسم خارجی، پرت شدن جسم از روی وسیله نقلیه، بارگیری و تخلیه و سرقت کلی محموله، پوشش‌های اضافی این مدل بیمه نامه هستند. برخی از شرکت‌های بیمه، آنها را در قرارداد خودشان ذکر می‌کنند و برخی دیگر آنها را رعایت نمی‌کنند.
بیمه‌های باربری بر حسب نوع حمل چند دسته هستند؟
بر اساس نوع حمل نیز شما با انواع بیمه باربری مواجه می‌شوید. انواع بیمه باربری در این طبقه بندی عبارتند از:
- بیمه هوایی: در بیمه هوایی شرکت بیمه تعهد می‌دهد خسارت‌های وارد شده به محموله‌هایی که در انتقال هوایی جابجا می‌شوند را مورد پوشش قرار دهد. در این بیمه نامه، مرسولات به ازای هر کیلوگرم تا سقف ۲۰ دلار بیمه می‌شوند. البته برای کالاهای با ارزش می‌توان بیمه نامه جداگانه هم در این حمل و نقل تهیه کرد.
- بیمه نامه زمینی: در این بیمه نامه خسارت‌هایی که بر اثر حمل و نقل بار در مسیرهای زمینی رخ دهد مورد حمایت قرار می‌گیرند. این بیمه به سه شیوه مسئولیت متصدیان حمل و نقل، بیمه ساده و بیمه قراردادی تنظیم می‌شود. در بیمه مسئولیت متصدیان حمل و نقل، شرکت‌ها مسئولیت اصلی را در برابر سالم رساندن کالا به مقصد بر عهده دارند. در واقع مسئولیت آنها مسئولیت مدنی است. بیمه مسئولیت مدنی پوشش‌های مختلفی دارد. این بیمه در برابر آتش سوزی و انفجار وسیله نقلیه، سرقت کلی محموله و پرتاب محموله از وسیله نقلیه پوشش‌هایی را در نظر گرفته است.
- بیمه ریلی: همانگونه که از نام این بیمه پیداست برای حمل و نقل‌هایی که از طریق قطار رقم می‌خورد مورد استفاده قرار می‌گیرد. بسیاری از پوشش‌هایی که در دیگر بیمه‌ها وجود دارد برای این بیمه هم در نظر گرفته می‌شود. البته با توجه به اینکه حمل و نقل از طریق قطار، حمل و نقل زمینی محسوب می‌شود، احتمالاً امکان بیمه کردن محموله از طریق بیمه زمینی هم فراهم باشد.
- بیمه دریایی: آخرین بیمه از انواع بیمه باربری بر حسب نوع حمل، بیمه نامه دریایی است. این بیمه در حمل و نقل‌های دریایی اهمیت زیادی دارد. این بیمه، تمام پوشش‌های متداول دیگر بیمه نامه‌ها را مورد حمایت خودش قرار می‌دهد. در کنار آن نیز پوشش‌های مربوط به خسارات ناشی از حمل و نقل دریایی مثل تصادف کشتی‌ها را در بیمه نامه خود می‌گنجاند. به همین دلیل است که تجار فعال در زمینه حمل و نقل دریایی حتماً باید این بیمه نامه را تهیه کنند.
نحوه دریافت خسارت در بیمه باربری؟
در انواع بیمه باربری برای دریافت خسارت، باید مدارک مختلفی آماده شود. نسخه اصلی بارنامه، اصل فاکتور کالا، گواهی بازرسی کالا و گزارش بازدید خسارت در کنار صورت ریز بسته بندی از جمله مهم‌ترین مدارک مورد نیاز برای دریافت خسارت وارد شده به محموله می‌باشد. افرادی که دچار زیان و خسارت شده‌اند حداکثر تا ۵ روز باید حادثه را به بیمه نامه اعلام کند.
بعد از آن بیمه نامه اقدام به بازدید از کالا و اموال خسارت دیده می‌کند و در نهایت پس از دریافت مدارک و تعیین خسارات نسبت به پرداخت آنها اقدام می‌نماید. توجه داشته باشید که هزینه بیمه باربری، بر اساس نوع محموله و خطرات احتمالی آن و همچنین مسافتی که باید طی کند متفاوت می‌باشد. ضمناً در هنگام خرید بیمه باربری، بیمه‌گذار می‌تواند از برخی تخفیف‌ها مثل تخفیف پرداخت نقدی و حمل کالا از کشورهای همسایه استفاده کند.
